Ichki yonuv dvigatelarning atrof-muhitga ta’siri.
Avtomobillar soni yildan-yilga ko’payib
bormoqda, chet ellardan turli
xildagi avtomobillar kirib kelmokda. U avtomobillar
atrof-muhit va inson
salomatligiga katta salbiy ta’sir ko’rsatadi. Masalan, bir avtomobilь dvigateli o’z
tsilindrlari orqali 60 sekund ichida taxminan 5000 litr yonilg’i aralashmasini
o’tkazadi, shu vaqt ichida 100 ta odam nafas olishi uchun kerak bo’lgan xavo
sarflanishi mumkin. Bitta avtomobilь bir yilda tashqi muhitga 800 kg
SO, 220 kg,
SO
2
va 40 kg
NO gazi xamda bir qancha boshqa zaxarli gazlar chiqaradi. SHu bilan
birga avtomobilь dvigatelining ishlashi natijasida hosil bo’lgan
shovqin ham
odamlarning salomatligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Avtomobilning atrof-muhit va
odam organizmiga ko’rsatayotgan zararli ta’sirini
biroz kamaytirish uchun
dvigatelning ish maromini aniq tanlash, yonilg’i berish asboblarini o’z
vaqtida
rostlash, vaqti-vaqti bilan moylash tizimini yuvib turish,
dvigatelni suyuqlashgan
aralashmada ishlatish yo’llari bilan undan chiqayotgan zaxarli gazlar miqdorini
kamaytirish mumkin. Ishlatiladigan gazlar tarkibidagi
zaxarli moddalarni
kamaytirish uchun ularni tashqi muhitga chiqarish oldidan tozalash lozim. Buning
uchun tovush pasaytirgichlar o’rnida maxsus soflagich (neytrolizator)lar
o’rnatilmokda. Avtomobilь dvigateli ishlaganda va avtomobilь harakatlanganda
shovqin xosil bo’ladi. SHovqinni kamaytirish uchun tovush so’ndirgichlarning
takomillashgan nusxalarni o’rnatish va avtomobilning
yurish qismlarini
takomillashtirish lozim. Avtomobillardan chiqayotgan chiqindi suvlarni tozalash
kerak.
Nazorat savollari
1. Avtomobilda dvigatelning vazifasi nimadan iborat?
2. Ish tsiklidagi takt nimani bildiradi?
3. Dvigatel qanday mexanizm va tizimlardan tashkil topgan?
4. TSilindrning qaysi xajmini ish xajmi va qaysinisini to’la xajm deyiladi?
5. TSilindrning qaysi bo’shlig’ini yonish kamerasining xajmi deyiladi?
6. Dvigatelning litraji va siqish darajasi deb nimalarga aytilinadi?
7. To’rt taktli dizel dvigatelida taktlarning ketma-ketligi
qanday tartibda
bo’ladi?
8. Nima sababdan bir tsilindrli dvigatelda tirsakli valning aylanishi ko’p
tsilindrlikka nisbatan tekis bo’lmaydi.
9. Dizelni benzinli dvigatelga nisbatan afzalliklari nimalardan iborat?
10. Dvigatelning litrli quvvati nimani ko’rsatadi?
11. Dvigatelning ish tsikli deb nimaga aytiladi?
