1
3—MAVZU. ULTRATOVUSH DIAGNOSTIKASIDA
YANGI TEXNOLOGIYALAR
1. Ultratovush to’lqinlari va ularning xususiyatlari
UT tebranishlar 1881-yilda aka-uka Kyurilar
tomonidan ishlab chiqilgan
bo‘lib, 1-marta birinchi jahon urushi davrida К. V. Shilovskiy va P. Lanjevinlar
tomonidan suvosti kemalarini aniqlash uchun ishlatilgan. Tibbiyotda 1-
marta
ultratovushni 1937-yilda amerikalik Karl Dussik ukasi Fridrix bilan birga miya
o‘smasini aniqlash uchun qo‘llagan. Hozirgi kunda
miyani ultratovush bilan
tekshirish faqat erta yoshdagi bolalarda liqildoqlar bitmaganda akustik deraza
sifatida foydalaniladi.
Ultratovush deb 1 sekundda 20000 (20 kGs) sikl tebranish chastotali tovush
to‘lqinlariga aytiladi.
Bu to’lqinlar inson qulog’i orqali eshitilmaydi, ular inson tanasini skanerlash
uchun ishlatiladigan nurlarga aylantirilishi mumkin. Skanerda
ishlab chiqiladigan
UT impuls 2—10 mGschastotaga ega (lmGs — 1000000 sikl sek). Bu impulsning
davomliligi 1 mikro sekundni tashkil etadi (ya’ni sekundning milliondan bir qismi).
Impulslar bir sekundda 1000 chastota bilan takrorlanadi. Turli tana to‘qimalari UT
ni turlicha oikazadi. Ba’zi to'qimalar uni to‘liq qaytaradilar, ba’zi birlari esa UT ni
datchikka qaytarmay tarqatib yuboradilar. To‘qimalar orqali o‘tadigan to’lqinlar
turli tezliklarga ega (masalan, 1540 m/s — bu yumshoq to‘qimalarda UT tarqalish
tezligidir).
Trandyuser orqali qabul qilinayotgan UT signallar qaytgandan so‘ng UT
apparatida kuchaytirilishi kerak. Katta chuqurlikda joylashgan to‘qimalardan
qaytgan signallar yuqori to‘qimalardan qaytgan signallarga nisbatan ko‘proq
darajada so‘nadi. Shuning uchun chuqurdagi to‘qimadan qaytgan signallarni
ko‘proq darajada kuchaytirish kerak. Qaytarilgan exosignallar
datchikka qaytib
kelganda ultratovush toiqini o‘tgan barcha to'qimalar tasvirini ikki o’lchamli qayta
sozlash imkoniga ega bo’lamiz.
2
Ma’lumot kompyuterda saqlanadi va monitorda ko‘rsatiladi. Kuchli qaytuvchi
signallar
yuqori intensiv signallar deb aytiladi va ekranda yorqin oq nuqtalar kabi
ko'rinadi. Tibbiyot diagnostikasida UT nurlanishlaridan foydalaniladi.
Boshqa
maqsadlar uchun esa umuman boshqa jihozlar talab qilinadi.
UT
generatorlar. UT to’lqinlar datchik pyezaelektrik elementlari vositasida
generatsiya qilinadi, ya’ni bu datchiklar elektr signallarni mexanik UT to’lqinlariga
aylantiradi. Datchikni o‘zi qaytgan
signallarni qabul qilib, uni qaytadan elektr
signaliga aylantiradi. Datchiklar ultratovush to'lqinlarni uzatadi va qabul qiladi.
