4.2. Zagotovkalarda tishlar hosil qilish usullari Bunday usullarning asosiylari quyidagilardir:
1.
Plastik deformatsiyalash—nakatka qilish orqali; m<2 mm bo'lganda
sovuqlayin va m>2 mm bo'lganda zagotovka qizdirilgan holda nakatka qilinadi;
2.
Kukun metallurgiyasi usuli bo'yicha presslash;
3.
Kesuvchi asboblar bilan tishlarni kesish tish ochishning asosiy
usuli bo'lib, u o'z navbatida 2 turga bo'linadi: kopirlash va obkatka
usullari.
Kopirlash usuli bo'yicha zagotovkalarda tishlar yasashda kesuvchi asboblar sifatida
modulli disk va barmoq frezalari, maxsus tish kesish kallaklari va protyajkalardan
foydalaniladi. Bu usul asosan yakka buyurtmali ishlab chiqarish sharoitida, ta'mirlash
maqsadida va tish kesish universal frezalash stanoklarida bo'lish kallaklari (УД, УДГdап
foy-dalanib amalga oshiriladi. Yirik seriyali ishlab chiqarishda modulli disk frezalari
zagotovkalarda tishlarni maxsus yarim avtomat stanoklarida xomaki kesishda
qo'llaniladi. Faqat keng ko'lamli ishlab chiqarishda maxsus tish kesish kallaklari
yordamida maxsus tish o'yish yarim avtomatlarida amalga oshiriladi.
Kopirlash usulida tish kesish asbobining shakli zagotovkadagi tishlar orasidagi bo'sh
joyning profiliga mos bo'ladi. Bu usulning ish unumdorligi past, aniqligi ham yetarli emas
bo'lib, bular kopirlash usulining asosiy kamchiliklari hisoblanadi.
Obkatka usuli yuqori ish unumdorligi va kesilgan tish o'lcham-larining katta
aniqligini ta'minlaydi, shuningdek bir kesuvchi asbob bilan bir xil modulli istalgan tishlar
soniga ega bo'lgan g’ildiraklarda tishlarni kesish mumkinligi bu usulning afzalliklaridir.
Obkatka usuli bilan tishlarni hosil qilishda kesuvchi asbob kesuvchi qirralari zagotovka
tishlari profili bo'yicha ketma-ket harakatlanib , o'zaro do`rna-lab, ilashuv jarayonini
eslatadi.
4.3. Tish kesish stanoklarining tasnifi Obkatka usuli bo'yicha tish kesish jarayoni quyidagi stanoklarda amalga oshirilib,
ular quyidagicha tasniflanadi:
a)
qo 'llanishi bo'yicha—silindrik g’ildiraklarda to`g`ri va vintsimon
tishlarni,
chervyak
va
shevron
g’ildiraklarda
tishlarni,
konussimon
g’ildiraklarda to'g`ri va doiraviy tishlarni, reykalarda tishlarni kesish va '
maxsus stanoklari.
b)
ish
prinsipi
va
qo
'llaniladigan
asbob
turi
bo
'yicha:
-tish frezalash;
-tish o'yish;
-tish randalash;
-tish kesish (keskichli kallak yordamida);
-tish sidirish;
-tish dumaloqlash;
-tishlarni jilvirlash;
-shevinglash;
-tishlarni xoninglash;
-tishlarni pritirka qilish;
d) ishlov berish aniqligi bo'yicha—-xomaki tish kesish, tozalab ishlov berish va tish
ishchi yuzalarini maromiga yetkazish (dovodka qilish) stanoklari.
