|
Metodologiya fatsat metodlarni emas, balki tads
|
| bet | 9/25 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 407,28 Kb. | | #230749 |
Bog'liq 6-soat reja Darsdan va maktabdan tashqari ishlarning maqsad va Metodologiya fatsat metodlarni emas, balki tadsщotni taminloechi bogitsa vositalarni щm urganadi. Tamoyil, koida va kursatmalar, shuningdek, kategoriya xamda tushunchalar mana shunday vositalar jumlasiga kiradi. Nomuvoziy, bekaror dunyo sharoitlarida vokelikni metodologik uzlashtirishning uziga xos vositalarini ajratish fan rivojlanishining «postnoklassik», deb nomlangan xozirgi boskichida ancha dolzarb axamiyat kasb etmokda.
Fan metodologiyasi uning strukturasi, taratssiyoti, ilmiy tadsikot vositalari va usullari, uning natijalarini asoslash yullari, bilimni tajribaga tatbщ kilish mexanizmlari va shakllarini urganadi. SHuningdek, metodologiya metodlar yigindisi va faoliyat turi xakidagi ta’limotdir.
Metod u yoki bu shaklda ma’lum soida, tartib, usul, sarakat va bilim mezonlarining yigindisi xamdir. U tamoyillar, talablar tizimi bulib, sub’ektni anik vazifani bajarishga, faoliyatning shu soxasida ma’lum natijalarga erishish sari yunaltiradi. U xakikatni izlashda vakt, kuchni tejaydi, maksadga eng yakin va oson yul bilan etishishga yordam beradi.
Metodning asosiy vazifasi faoliyatning bilish va bogitsa shakllarini boshsaruvdan iborat. Birok:
-birinchidan, metod va metodologik muammolarning rolini inkor kilish yoki tugri baxolamaslik ("metodologik negavizm");
-ikkinchidan, metodning axamiyatini burttirish, mutlaklashtirish, uni barcha masalalarning kaliti, ilmiy yangiliklarni yaratishning eng kulay vositasi (metodologik eyforiya), deb tushunish notugridir.
Har kanday metod muayyan nazariya asosida yaratiladi va tadkikotning zaruriy sharti sifatida namoyon buladi. Har bir metodning samaradorligi uning chukur mazmun va moxiyatga egaligi, nazariyaning fundamentalligi bilan asoslanadi. Uz navbatida, metod mazmuni kengayib boradi, ya’ni bilimning chukurlashishi va kengayishi, tajribaga tatbik etilishi bilan metodning kulami xam uzgaradi.
Ilmiy bilishda nafakat ilmiy natija (bilimlar majmui) va predmetning moxiyatini anglash, balki unga eltuvchi yul, ya’ni metod xam xakikiy bulmogi lozim. SHunga kura, predmet va metodni bir-biridan ayri xolda tushunish mumkin emas. Har kanday metod u yoki bu darajada real xayotiy jarayonlarda shakllanadi va yana unga kaytadi. Metod xar kanday tadkikot boshlanishida tula xolda namoyon bulmasa-da, ma’lum darajada predmetning sifat uzgarishi bilan xdr safar yangidan shakllanadi.
Metod bilish predmeta vaxarakatni sun’iy ravishda boglamaydi, balki ularning xususiyatlari uzgarishi bilan uzgarib boradi. Ilmiy tadkikot predmetga daxldor dalil va boshka belgilarni jiddiy bilishni talab kiladi. U ma’lum materialning xarakati, uning xususiyatlari, rivojlanish shakllari va x.k.larda namoyon buladi. Demak, metodning xakikiyligi, eng avvalo, tadkikot (ob’ekt) predmetining mazmuni bilan boglik.
Metod sub’ekt bilan chambarchas boglikdir. Boshkacha kilib aytgan-da, "inson umum metodologiyaning markazidir" (Feyerbax). Ikkinchidan, xar kanday metod y yoki bu darajada boshkaruv kuroli vazifasini bajaradi.
Metod sub’ekt va ob’ektning murakkab dialektikasi asosida rivojlanadi va bunda oxirgisi xal kiluvchi axamiyatga ega buladi. SHu ma’noda, xar kanday metod, eng avvalo, ob’ektiv, mazmunli va konkret bulsada, ayni paytda, sub’ektiv xamdir. Birok u fakat mavjud koidalar tizimi emas, balki ob’ektiv ilmiylikning davomi sifatida namoyon buladi.
Metod metodikada konkretlashadi. Metodika daliliy materiallarni yigii va saralash vositasi, anik faoliyat turidir. U metodologik tamoyillardan fark kilsada, ularga asoslanadi.
Metodlar xilma-xilligiga karab, turli mezonlar asosida klassifikatsiya kilinadi. eng avvalo, manaviy, goyaviy (shuningdek, ilmiy) moddiy va amaliy faoliyat metodlarini ajratmots lozim.
Fan tarixida metodlar yangi nazariyalarni yaratish jarayonida shakllanadi. YAngilik yaratish san’ati yangiliklar jarayonida kamol topadi. Dastlabki tadkikot tajribada shakllanar ekan, metod tadkikotning boshlangich nuktasi, amaliyot bilan nazariyani boglovchi vosita sifatida namoyon buladi. Metod va nazariyaning uzviy alokasi ilmiy konunlarning metodologik rolida uz aksini topadi. Xar kanday fanga oid konun insonni vokelikdagi narsa va xodisalarni shu fanga mansub soxdga mos fikrlashga undaydi. Masalan, energiyaning saklanish konuni bir vaktning uzida metodologik tamoyil bulib, y oliy nerv faoliyatining reflektorlik nazariyasi, xayvonlar va inson axlokini tadkik kilishning metodlaridan biri xamdir.
MAGISTRLIK DISSERTATSIYASINI TAYYORLASH TARTIBI
|
| |
