7-bob. Nomoddiy aktivlar hisobi mavzu bo’yicha atamalar

378 
Quyidagi 
xo’jalik 
operatsiyalari 
natijasida 
nomoddiy 
aktivlar 
ob’yektlarining qiymati korxona aktivlari tarkibidan chiqib ketadi: 
1. Realizatsiya, ya’ni huquqlarni berish to’g’risidagi shartnoma asosida 
iqtisodiy ma’noda sotganda va yuridik ma’noda egalik huquqi to’xta’tilganida; 
2. Bundan buyon foydalanish maqsadga muvofiq emasligi sabablariga ko’ra 
hisobdan chiqarilganida; 
3. Nomoddiy aktivning amal qilish muddati tugagach hisobdan 
chiqarilganida; 
4. Boshqa korxonalarning ustav kapitaliga ulush sifatida qo’shilganida; 
5. Huquqlarni berish to’g’risidagi shartnoma asosida boshqa shaxslarga tekin 
topshirilganida. 
Nomoddiy aktivlarni hisobdan chiqarish quyidagi hujjatlarga asoslanadi: 
1. Baholash to’g’risidagi mustaqil baholovchi xulosasi, chiqib ketish 
dalolatnomasi; 
2. Amal qilish muddati tugatilganligi tufayli hisobdan chiqarilganida-
hisobdan chiqarish to’g’risidagi dalolatnoma; 
3. Boshqa korxonalarning ustav kapitaliga qo’yganida-ta’sis hujjatlari, 
foydalanish huquqini boshqa birovga berish to’g’risidagi shartnoma, foydalanish 
huquqini boshqalarga berish qiymatini baholash to’g’risidagi mustaqil baholovchi 
xulosasi, foydalanish huquqini berish to’g’risidagi shartnoma bo’yicha qabul qilib 
olish-topshirish dalolatnomasi, chiqib ketish dalolatnomasi; 
4. Tekinga berilgan taqdirda-foydalanish huquqini boshqa birovga berish 
to’g’risidagi shartnoma, foydalanish huquqini berish to’g’risidagi shartnoma 
bo’yicha qabul qilib olish-topshirish dalolatnomasi, chiqib ketish dalolatnomasi. 
Nomoddiy aktivlarni korxonadan chiqib ketishi quyidagi buxgalteriya 
o’tkazmalari bilan rasmiylashtiriladi: 
1. Realizatsiya, ya’ni huquqlarni berish to’g’risidagi shartnoma asosida 
sotganda: 
Debet 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 
ketishi», 

379 
Kredit 0400-«Nomoddiy aktivlarni hisobga oluvchi schyotlar» schyotining 
tegishli ikkinchi tartibli sintetik schyoti; 
2. Nomoddiy aktivlarni chetga sotishdan tushgan tushum summasiga: 
Debet 4890-«Boshqa debitorlar qarzlari», 
Debet 0990-«Boshqa uzoq muddatli debitorlik qarzlari», 
Kredit 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi» 
3. Nomoddiy aktivlarning eskirish summasiga: 
Debet 0500-«Nomoddiy aktivlar amortizatsiyasini hisobga oluvchi 
schyotlar» schyotining tegishli ikkinchi tartibli sintetik schyoti, 
Kredit 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqa chiqib ketishi» 
1-misol
. «Al-Hokim» korxonasida sotilgan dasturiy ta’minot hisobdan 
chiqarildi: balans qiymati 200000 so’m, eskirish qiymati 150000 so’m. Nomoddiy 
aktivning sotish qiymati 80000 so’m. 
Talab qilinadi: dasturiy ta’minotni sotishdan moliyaviy natijani aniqlab, uni 
sotish bilan bog’liq buxgalteriya o’tkazmalarni tuzing. Sotilgan dasturiy ta’minotni 
sotish natijasini aniqlaymiz: 200000 so’m-150000 so’m-80000 so’m = 30000 
so’m. Ushbu dasturiy ta’minotni sotishdan «Al-Hokim» korxonasi 30000 so’m 
foyda olgan. 
1. Dasturiy ta’minotning sotish qiymatiga: 
Debet 4890-«Boshqa debitorlar qarzlari»-80000 so’m 
Kredit 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 
ketishi»-80000 so’m. 
2. Dasturiy ta’minotning balans qiymatiga: 
Debet 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 
ketishi»-200000 so’m 
Kredit 0430-«Dasturiy ta’minot»-200000 so’m 
3. Dasturiy ta’minotning eskirish qiymatiga: 
Debet 0530-«Dasturiy ta’minotning eskirishi»-150000 so’m 
Kredit 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 

380 
ketishi»-150000 so’m. 
4. Dasturiy ta’minotni sotishdan olingan foyda summasiga: 
Debet 9220-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 
ketishi»-30000 so’m 
Kredit 9320-«Boshqa aktivlarning realizatsiyasi va boshqacha chiqib 
ketishidan olingan foyda»-30000 so’m. 
Agarda korxona dasturiy ta’minotni 40000 so’mga sotganida, moliyaviy 
natija quyidagiga teng bo’lar edi: 40000 + 150000-200000 =-10000 so’m: 
5. Dasturiy ta’minotni sotishdan ko’rilgan zararga: 
Debet 9430-«Boshqa operatsion xarajatlar»-10000 so’m 
Kredit 9220-«Boshqa aktivlarni chiqib ketishi»-10000 so’m. 

Download 373,41 Kb.