A. M. Arifjanov, Q. T. Raximov, A. K. Xodjiyev




Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/18
Sana17.12.2023
Hajmi0,93 Mb.
#121303
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
bsQD8TUQT2QWfvyB2KIzBGw3PhgQHpjisziAYXfT

 
2. Solishtirma og`irlik. Suyuqlikning hajm birligiga teng miqdorining 
og`irligi uning solishtirma og`irligi deb ataladi va grekcha γ harfi bilan belgilanadi. 
Yuqorida aytilgan ta'rifga asosan 
V
G


(1.5) 
bu yerda V - suyuqlik hajmi (birligi m
3
), G – og`irligi (birligi N). Solishtirma 
og`irlikning o`lchov birligi SI sistemasida 
3
m
N
V
G



texnik sistemada esa 
3
m
kgk
- bo`lib, ular o`zaro quyidagiсha begilangan: 
3
3
80665
,
9
1
m
N
m
kgk

Solishtirma og`irlik hajmi avvaldan ma'lum bo`lgan turli idishlardagi 
suyuqliklarning og`irligini o`lсhash usuli bilan yoki areometrlar yordami bilan 
aniqlanadi. 
Solishtirma og`irlik bosimga va temperaturaga bog`liq bo`lib, ular o`rtasida-
gi munosabat ideal gazlar uсhun quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
RT
p


(1.6)
bu yerda - bosim (
2
m
N
) , - absolyut temperatura, R - gaz doimiysi
),
518
,
287
(
.
tan
.
grad
kg
J
R
grad
kg
J
R
me
havo




10 
Suyuqlik solishtirma og`irligining 4°C dagi suvning solishtirma og`irligiga nisbati 
uning nisbiy solshtirma og`irligi bo`ladi. 
 
3. Suyuqliklarning issiqlikdan kengayishi. Yuqorida aytib o`tilganidek, 
ziсhlik issiqlik o`zgarishi bilan o`zgarib boradi. Bu esa o`z-o`zidan issiqlik o`zga-
rishi bilan hajmning o`zgarishini ko`rsatadi. Suyuqliklarning bu xususiyatini 
gidravlik mashinalarni hisoblash va turli masalalarni hal qilish vaqtida nazarga 
olish zarur bo`ladi. 
Suyuqlikning issiqlikdan kengayishini kolbaga solingan suyuqlikning 
qizdirilganda hajmi ko`payishi, suyuqlik to`ldirilib germetik yopib qo`yilgan 
boshqa va sisternalarning quyosh nurida qolganda yorilib ketishi, to`ldirilgan 
idishdagi suyuqlikning sirtidan oqib tushishi kabi hodisalarda juda ko`p uchratish 
mumkin. 
Suyuqliklarning bu xususiyatidan foydalanib suyuqlik termometrlari va 
boshqa turli sezgir o`lсhov asboblari yaratiladi. Suyuqliklarning isitilganda 
kengayishini ifodalash uсhun hajmiy kengayish temperatura koeffitsiyenti degan 
tushuncha kiritilib, u 
t

bilan belgilangan. 

Download 0,93 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



A. M. Arifjanov, Q. T. Raximov, A. K. Xodjiyev

Download 0,93 Mb.
Pdf ko'rish