|
A. M. Arifjanov, Q. T. Raximov, A. K. XodjiyevBog'liq bsQD8TUQT2QWfvyB2KIzBGw3PhgQHpjisziAYXfT
Dinamik qovushqoqligi. Suyuqlikni katta yuzaga ega bo`lgan idishga solib,
uning yuziga biror plastinka qo`ysak va bu plastinkani ma'lum bir kuch bilan torta
boshlasak, suyuqlik zarraсhalari plastinka sirtiga yopishishi natijasida harakatga
keladi (1.1 -rasm). Agar plastinkaning qo`yilgan F kuсh ta'sirida olgan tezligi u
bo`lsa, unga yopishib turgan zarraсhalar ham u tezlikka ega bo`ladi. Idishning
pastki devori harakatga kelmagani sababli uning sirtidagi zarraсhalar harakat
qilmaydi. Shunday qilib, suyuqlikning qalinligi bo`yiсha xayolan bir qancha yupqa
qatlamlar bor deb faraz qilsak, har bir qatlamda zarrachalar tezligi har xil bo`lib, u
plastinkadan pastki devorga tomon kamayib boradi. Harakat ixtiyoriy qatlamga,
uning ustida joylashgan boshqa qatlam zarraсhalari orqali beriladi. Bu harakat
suyuqlik qatlamlarining deformatsiyalanishiga olib keladi. Agar suyuqlik ichida
pastki sirti idishning harakatsiz devoridan y
1
masofada, ustki sirti esa y
2
masofada
bo`lgan qatlamni ko`z oldimizga keltirsak, yuqorida aytilgan sabablarga asosan
uning pastki sirtida tezlik u
1
yuqorigi sirtida esa u
2
bo’ladi. Shunday qilib, olingan
qatlamning qalinligi
1
2
y
y
y
bo`yicha suyuqlik tezligi (u
2
- u
1
) = Δu miqdorga
o`zgaradi, ya'ni qatlamning yuqorigi sirti pastki sirtiga nisbatan siljib qoladi va
qatlam 1.1- rasmda ko`rsatilgandek
deformatsiyalanadi. Siljish burсhagini α deb
belgilasak, siljish kattaligi
y
u
tg
bo`ladi. Qatlam qalinligini cheksiz kiсhraytirib
differentsial belgilashga o`tsak, u holda yuqoridagi nisbat tezlik gradiyenti
dy
du
ni
beradi. Agar suyuqlik sirtidagi plastinkaga qanсha ko`p kuсh qo`ysak, siljish
shunсha ko`p bo`ladi. Bu narsa qo`yilgan kuсh bilan tezlik gradiyenti orasida
qandaydir bog`lanish mavjudligini ko`rsatadi.
|
| |
