Qattiqligi yuqori boMgan (toblangan, sementitlangan)
buyumlar
qattiqligi Rokvell usulida (DS 9013-59) aniqlanadi (1.12-rasm) .
Rokvell usulining Brinell usulidan farqi shundaki, bu usulda
qattiqlik zoldir qoldirgan
izning yuzi bilan emas, balki namunaga
botirilgan olmos konus yoki toblangan zoldir qoldirgan izning
chuqurligi bilan aniqlanadi. Rokvell usulida namunaga ta’sir
etuvchi
kuch va botiriladigan uchlik material turiga ko‘ra o ‘zgartiriladi.
Rokvell usulida qattiqlik sinash jarayonining o ‘zida indikator (1.12-
rasm) shkalasidan o ‘qiladi. Indikator shkalasi qora va qizil rangda
boMadi. Olmos konus uchlik qo‘yilib, kuch 60 va 150 kG boMganda
qattiqlik С (qora) shkaladan o ‘qiladi. T a’sir ettirilgan kuch 60 kG
boMganda qattiqlik HRA bilan 150
kG boMganda esa HRC bilan
belgilanadi. Botiriladigan uchlik poMat zoldir, kuch 100 kG boMganda
qattiqlik В (qizil) shkaladan o‘qiladi va HRB bilan belgilanadi.
Qotishmalaming
cho'zilishdagi mustahkamligini sinash amalda
keng tarqalgan boMib, bunda uning elastik
va plastik xossalarini
aniqlash mumkin. Buning uchun maxsus namuna (1.13-rasm)
tayyorlanib, sinash mashinasi qisqichlariga mahkamlanadi. Mashina
yurgizilgach, asta-sekin oshib boruvchi kuch ta’sirida namuna cho‘zila
boshlaydi. Kuch ma’lum qiymatga yetgach,
namunaning biror qismi
ingichkalashib bo‘yincha hosil boMadi va uziladi (1.14-rasm).
1.13-rasm. Qotishmaning cho‘zilishdagi mustahkamligini aniqlashda
ishlatiladigan namuna.
22
Namunani sinashda u uzilmay chidash bergan eng katta
(maksimal) kuch
(R) ning, shu namuna ko‘ndalang kesimi yuzi
(F) ga
nisbati qotishmaning
cho ‘zilishdagi mustahkamlik chegarasi deyiladi.
Mustahkamlik
chegarasi p t ,
uagruzkasi
,л ■ i
Pc
Oqisb
chegarasi
5
nagruzkasi
Download
