57
V-VIII urxun-runik (rus xizm.Remezov-XVIII,
shved Iogann Stralenberg, XIX asr
Grigor’yan Spasskiy,1891 akad. V. V. Radlov, daniyalik Vilgilm Tomsen,
keyinchalik
P.M.Melioranskiy, S. E. Malov).
VI-VIII asrlar uy
ғur, VII-VIII arab, 1929 lotin, 1940 rus, 1993 02.09.lotin (26 harf, 3 harf
birikmasi va 1 tutuq belgi).
Rus grafikasi asosidagi o‘zbek alfavitida 33 ta harf va ikkita maxsus belgi bor.
Ularning
yutuq va kamchiliklari. Unlilar sistemasi. Singormanizm. YAngi alfavit. Uning siyosiy ahamiyati.
YOzuvning xalqlar tili va madniyati taraqqiyotidagi ahamiyatini quyidagi faktdan ham bilsa
bo‘ladi: Tillarning
standart tillar, klassik tillar, mahalliy tillar tarzida tasniflanishi bevosita bu tillar
yozuvi mavqeiga asoslangan. 1. Adabiy til me`yoriga ega bo‘lgan, jamiyatda davlat tili, adabiy til
sifatida xizmat qiluvchi tillar
standart tillar sanaladi. Masalan, o‘zbek, rus, tojik, turkman, ukrain
kabi tillar. 2. YOzuvga ega bo‘lib, o‘z davrida
mukammal takomiliga etgan, buyuk asarlar
yaratilgan tillar
klassik tillar sanaladi. Klassik tillar o‘z
davri uchungina emas, balki tillarning
keyingi taraqqiyoti uchun ham asos bo‘lib xizmat qiladi. Bunday tillarning
adabiy tillardan farqi
shundaki, ular o‘lik tillardir. Masalan, lotin tili, sanskrit tili, su
ғd tili, xorazmiy tili. 3. Son jihatidan
ko‘p bo‘lmagan kichik xalqlarga xizmat qiluvchi, o‘z yozuviga ega bo‘lmagan tillar
mahalliy tillar
sanaladi. Masalan, Amerika mahalliy hindularining tili.
