АВТОМОБИЛ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК МАШИНАЛАРИ
МЕХАНИКА ВА ТЕХНОЛОГИЯ ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ, 2022, №3 (8)
133
Transport vositalarining eng asosiy ko‘rsatkichlari bu: harakat miqdori(N), tezlik(V) va
zichlikdir(Q) [3]
Transport oqimining zichligini quyidagicha baholash mumkin:
Q=N/V
(1)
Bu yerda: N- bitta bo‘lakdagi
harakat miqdori, avt/km;
V-transport oqimining zichligi, km/soat;
Bu ko‘rsatkich harakat miqdori “N” va yo‘l sharoiti o‘zgarishiga bog‘liq, chunki “N”
ko‘rsatkichi o‘zgaruvchan. Transport oqimining zichligini aerofototasvir yoki yo‘lning yon
tarafidan baland joydan videotasvir qilish orqali aniqlanadi [3].
Keltirilgan formuladagi biror-bir ikki ko‘rsatkich ma’lum bo‘lsa, uchinchi ko‘rsatkichni
topish oson. Transport oqimining harakat tartibini kuzatishda bunday bog‘lanish qulaylik beradi.
Yo‘l bo‘laklari yoki umuman yo‘l bo‘yicha transport oqimining holatini tavsiflashda zichlik
ko‘rsatkichi orqali baholash ob’ektiv natija beradi.
Tranport oqimining zichligi yuqori bo‘lgan paytlarda yo‘lning
yuklanganlik darajasi
ortishiga, shu bilan birga transport oqimining tezligini kamayishiga olib keladi. Bu hollarda
tabiiy ravishda transport vositalaridan atrof-muhitga chiqayotgan ortiqcha zaharli moddalar soni
kattalashishiga olib keladi. Transport vositalaridan chiqayotgan chiqindi gazlarni kamaytirishda
transport oqimining zichligini kichik ko‘rsatkichga
keltirish, buning uchun oraliq masofani
saqlagan holda 40 km/soatdan 60 km/soatgacha tezlik bilan harakatlanishni ta’minlash kerak [3].
Masalan, «q» aholi yashash joyiga yaqinlashishda quyidagicha o‘zgaradi (1-rasm).
Shuni aytish kerakki, yog‘ingarchilik sharoiti quruq havo
sharoitiga nisbatan harakat
zichligi, o‘tkazish qobiliyati va transport oqimining tezligiga ko‘proq ta’sir ko‘rsatadi [2].
