ILOVALAR
1-ilova
Funktsional sxemalarda asbob va vositalarning shartli grafik
belgilanishlari
№
Nomlarishi
Shartli belgilanishi
Izoh
1
Texnologik quvurlar va apparatlarda
o‘rnatiladigan
birlamchi
o‘zgartirgichlar (o‘lchov, rostlash,
nazorat) va boshqalar
Ø10
10
15
2
Shit
va
boshqarish
pultlarida
o‘rnatiladigan
birlamchi
o‘zgartirgichlar
Ø10
10
15
3
Ijrochi mexanizm
5
4
Rostlovchi organni ochadigan ijrochi
mexanizm
5
5
Rostlovchi
organni
berkitadigan
ijrochi mexanizm.
6
Rostlovchi
organni
o‘zgarmas
holatda
saklaydigan
ijrochi
mexanizm
7
Qo‘shimcha qo‘l yuritmali ijrochi
mexanizm
8
Aloqa liniyalari
9
Aloqa
liniyalarini
bog‘lanishsiz
kesishishi
10
Aloqa
liniyalarini
bog‘lanishli
kesishishi
11
Rostlash organi
3
221
2-Ilova
Avtomatikaning funktsional sxemalarida o‘lchanadigan kattaliklarni xarfli
belgilanishlari va asboblarning bajaradigan funktsiyalari
Harfli
belgilanishi
O‘lchanadigan kattalik
Asbob bajaradigan
funktsiya
Izoh
A
-
Signalizatsiya
C
-
Rotlash, boshqarish
D
Zichlik
-
Farq, o‘zgarish
E
Har qanday elektr kattalik
-
F
Sarf, miqdor
-
Nisbat, qism
G
O‘lchov, holat, harakat
-
H
Qo‘l bilan ta’sir
-
O‘lchanayotgan
kattalikni yuqori
qiymati
I
-
Ko‘rsatish
J
Avtomatik qayta qo‘shgich
-
K
Vaqt, vaktli programma
-
L
Sath
-
O‘lchanayotgan
kattalikni pastki
qiymati
M
Namlik
-
P
Bosim, vakuum
-
Q
Sifat, tarkib va
kontsentratsiya
-
Jamlash vaqti
bo‘yicha
qo‘shish
R
Radioaktivlik
Qayd qilish
S
Tezlik, chastota
T
Harorat
V
Qovushqoklik
W
Massa (og‘irlik)
U
Bir nechta har xil
o‘lchanayotgan kattalik
X
Taklif etilmaydigan zahira
harf
B,N, O,Y,Z
Taklif etiladigan zahiradagi
xarflar
222
3-Ilova
Printsipial sxemalarda ayrim elementlarning grafik shartli belgilanishi
Elementning
nomlarishi
Shartli grafik
belgilanish
Elementning
nomlanishi
Shartli grafik
belgilanishi
Sim, tarmoq, kabel
O‘zgaruvchan
tokli
elektromagnit
Simlarning
kesishuvi
Generator
Simlarning elektr
ulanishi
Transformator
a) o‘zakli
b) o‘zaksiz
Elektr energiya
manbai
Kuch
transformatori
Kuchlanishni
o‘zgartiruvchi
transformator
Tokni
o‘zgartiruvchi
transformator
Vilka, shteker
O‘chirgich,
rubilnik kontakt,
kalit, ajratkich
Razetka, uya
Avtomatik
o‘chirgich
Ajratkich
Boshqarish
tugmasi
Klemma
Vaqt davomida
ishlovchi kalitlar
a) qo‘shishga
b) ajratishga
Gerkon (germetik
kalit)
Tranzistor
Klemmalar
to‘plami
Fototranzistor
Transormator yoki
drossel cho‘lg‘ali
Tiristor
Stabilitron
Mantiqiy
(mantiqiy)
element
Tunelli diod
Fotodiod,
fotorezistor
Saqlagich
(predoxranitel)
Diodli optron
Doimiy rezistor
Ajratuvchi kalit
223
O‘zgaruvchan
rezistor
Qo‘shuvchi kalit
Doimiy sig‘imli
kondensator
Yuklanishda
avtomatik qaytish
kontakti
Elektrolidli
kondensator
+
Elektromagnit
ustunasining
g‘altagi
O‘zgaruvchan
sig‘imli
kondensator
Issiqlik relesining
g‘altagi
Diod
Issiqlik relesining
kontakti
KK2
Mikrosxemadagi
kuchaytirgich
Ishga tushirish
kontakti
SB1
Bosh kurilmalar
Teleboshkarish
Raqamli
hisoblovchi
voltmetr
Uzluksiz
registratsiyali
voltmetr
Elektr o‘lchash
asboblari
Elektromagnitli
mufta
Razryadlovchi
Nazorat lampasi
Qo‘ngiroq
224
4-Ilova
Printsipial sxemalarda elementlar va vositalarning shartli harf-raqam
belgilanishlari
Bir harfli
kodi
Elementlar va vositalar
turining guruhi
Element va vositalar turlari
Ikki harfli
kodi
1
2
3
4
A
Qurilma (umumiy
belgilanishi)
Tok rostlagichi
AA
V
Birlamchi o‘zgartgichlar
Blok rele
AK
Qattiq gapirgich
VA
Magnitostriktsion element
VV
Detektor
VD
Selsin – qabul qilgich
VYe
Selsin – datchik
BG
Telefon
BF
Termopara, issiqlik datchigi
BK
Fotoelement
BL
Mikrofon
BM
Bosim datchigi
BP
P’ezoelement
BQ
Tezlik datchigi
BV
Aylanish chastotasi datchigi
BR
S
Kondensatorlar
Kondensatorning kuch batareyasi
CB
D
Mantiqiy elementlar,
mikrosxemalar
Kondensatorlar bloki
CG
Ma’lumotlarni saqlash qurilmasi
DS
Integral – analogli sxema
DA
Integral – raqamli sxema
DD
E
Har xil elektr elementlar
(yoritish va qizdirish
elementlari)
Yoritish lampasi
HL
F
Razryadniklar, saqlagich
(predoxranitel) va himoya
vositalari
Qizdirish elementi
EK
Ortiqcha yuklanishdan himoya
elementlari
FV
Birdan ta’sir qilish tokidan himoya
elementi
FA
Inertsion ta’sirli tokdan himoya
elementi
FP
Saqlagich (Predoxranitel)
FV
Razryadli element
FR
G
Generatorlar va energiya
ta’minot manbalari
Batareyalar
GB
H
Indukatorli va signal
elementlari
Ovoz signali asbobi
HA
225
Simvolli indikator
HG
Yorug‘lik signali asbobi
HL
K
Rele, kontaktorlar va
puskatellar
Ko‘rsatish relesi
KH
Tok relesi
KA
Elektr issiqlik relesi
KK
Kontaktor, magnitli ishga
tushirgich
KM
Vaqt relesi
KT
Kuchlanish relesi
KV
R
Asboblar
Ampermetr
PA
Impulsli schetchik
PC
Chastota o‘lchagich
PF
Ommetr
PR
Reaktiv energiya schetchiki
PK
Aktiv energiya schetchiki
PJ
Yozish instrumenti
PS
Soat, vaqt o‘lchagich
PT
Volmetr
PV
Vattmetr
PW
Q
Vыklyuchatel va
raz’edinitellar
Avtomatik vыklyuchatel
QF
Raz’edinitel
QK
Korotkozamikatel
QS
R
Rezistorlar
Termorezistor
RK
Potentsiometr
RP
O‘lchov shunti
RS
S
Kommutatsion uskunalar,
signalizatsiya va o‘lchovlar
Vыklyuchatel
SA
Knopkali vыklyuchatel
SB
Avtomatik vыklyuchatel
SF
Sath vыklyuchateli
SL
Bosim vыklyuchateli
SP
Holat vыklyuchateli
SQ
Burlak tezligi vыklyuchateli
SR
Harorat vыklyuchateli
SK
T
Transformatorlar,
avtotransformatorlar
Tok transformatori
TA
Kuchlanish transformatori
TV
U
Aloqa uskunalari
Modulyator
UB
Demodulyator
UR
Diskriminator
UJ
V
Elektrovakuumli va yarim
o‘tkazgichli asboblar
Diod, stabilitron
VD
Elektrovakuumli asbob
VL
Tranzistor
VT
W
Liniyalar va Yu4 (SV4)
elementlari
Antenna
WA
X
Kontaktli bog‘lanishlar
Sirpanish kontakti
XA
226
Shtirli rezyum bog‘lanishi
XP
Gnezdoli rezyum bog‘lanishi
XS
Sinov gnezdosi
XSG
Y
Elektromagnit yuritmali
mexanik qurimalar
Elektromagnit
YA
Elektromagnit yuritmali tormoz
YB
Elektromagnit yuritmali mufta
YC
Elektromagnit patron yoki plita
YH
227
5-Ilova
Avtomatika asoslari va ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish fanidan
TEST savollari
Texnika tarixida birinchi
ma’lum bo‘lgan avtomatik
qurilma kim tomonidan va
qachon yaratilgan?
I.Polzunov,
1765 y.
F.Maksvell,
1868 y.
I.Nyuton, 1773 y.
Popov, 1904
y.
Avtomatik
rostlashning
asosiy
printsiplari
kim
tomonidan
va
qachon
yaratilgan?
F.Maksvell, 1868
y.
I.Polzunov,
1765 y.
I.Nyuton,1773y.
Popov, 1904
y.
Qishloq
xo‘jaligini
avtomatlashtirish
jarayoni
nechta davrga bo‘linadi
3
4
1
2
Avtomatik
nazorat
qilinadigan
fizikaviy
ko‘rsatgichlarga
qanday
kattaliklar kiradi?
Namlik,
zichlik,
yoritilganlik,
elektr
o‘tkazuvchanlik
Tok, kuchlanish,
quvvat
Burchak
tezlanish,
defarmatsiya,
kuch
Harorat,
bosim, sath,
sarf
Avtomatik
nazorat
qilinadigan
kimyoviy
ko‘rsatgichlarga
qanday
kattaliklar kiradi?
Kontsentratsiya,
kimyoviy tuzilishi
va tarkibi
Tok, kuchlanish,
quvvat
Burchak
tezlanish,
defarmatsiya,
kuch
Harorat,
bosim, sath,
sarf
Avtomatik
nazorat
qilinadigan
mexanik
ko‘rsatgichlarga
qanday
kattaliklar kiradi?
Burchak
tezlanish,
defarmatsiya,
kuch, moment
Tok, kuchlanish,
quvvat
Namlik,
zichlik,
yoritilganlik
Harorat,
bosim, sath,
sarf
Avtomatik
nazorat
qilinadigan
teploenergetik
ko‘rsatgichlarga
qanday
kattaliklar kiradi?
Harorat,
bosim,
sath, sarf
Tok, kuchlanish,
quvvat
Burchak
tezlanish,
defarmatsiya,
kuch
Kontsentratsi
ya, tuzilishi,
tarkibi
Avtomatik
nazorat
qilinadigan elektroenergetik
ko‘rsatgichlarga
qanday
kattaliklar kiradi?
Tok, kuchlanish,
quvvat,
quvvat
koeffitsienti,
Harorat, bosim,
sath, sarf
Burchak
tezlanish,
defarmatsiya,
kuch
Kontsentratsi
ya,
tuzilishi
va tarkibi
Bajariladigan
vazifalariga
qarab
avtomatlashtirish
turlari
Avtomatik
nazorat, ximoya,
boshqarish
va
rostlash
Avtomatik nazo-
rat va saralash
Avtomatik
himoya
va
nazorat
Avtomatik
rost-lash
va
sozlash
Avtomatik nazorat turlarini
aniqlang?
Avtomatik signa-
lizatsiya,
o‘lchash, saralash
va
axborotni
yig‘ishga
Avtomatik
nazorat
va
saralash
Avtomatik
himoya
va
nazorat
Avtomatik
rostlash
va
sozlash
Datchik deb nimaga
aytiladi?
Nazorat
qilina-
yotgan
yoki
rostla-nayotgan
kattalikni
qulay
ko‘rinishdagi
Signal tabiatini
o‘zgartirmasdan
uning
kattaliklarini
o‘zgartirish
Signalning
ko‘rinishini
o‘zgartirish
signalning
formasini
o‘zgartirish
228
signalga o‘zgart.
Avtomatika elementining
statik tavsifnoma nimani
ko‘rsatadi?
Chiqish va kirish
kattaligining
o‘zaro
bog‘liqligini
kirish kattaligini
vaqt oraligida
uzgarilishini.
Chiqish
kattaligini vaqt
oraligida
uzgarilishini.
kirish
kattaligini
uzgarilish
tezligi
Avtomatika elementining
dinamik tavsifnomasi
nimani ko‘rsatadi?
chiqish kattaligini
vaqt oraligida
uzgarilishini
Kirish
kattaligini vaqt
oraligida
uzgarilishini.
Chiqish
kattaligining
uzgarish tezligini.
kirish va
chiqish
kattaligining
o`zaro
bog`liqligi
Statik uzatish koeffitsienti
nima?
.
x
y
K
д
.
y
x
K
c
.
dx
dy
K
c
.
dy
dz
K
c
Avtomatikada kirish signali
qaysi harf bilan belgilanadi?
X
Z
Y
W
Avtomatikada chiqish
signali qaysi harf bilan
belgilanadi?
Y
Z
X
W
Rezistiv
datchiklarning
qanday turlari mavjud?
Potentsiometrik,
ko‘mir, tenzome-
trik, fotorezistiv,
termorezistiv
Induktiv,
transformatorli
va
magnitoelastik
Fotoelektrik,
induktsion,
p’ezoelektrik
Mexanik,
gidravlik,
elektron
Mexanik
o‘zgartirgichlar
qanday printsipda ishlaydi?
Mexanik
kirish
ko‘rsatkichlarni
mexa-nik chiqish
ko‘rsat-kichlarga
o‘zgartirib berish
printsipida
Kirish mexanik
ko‘r-satkichlarni
chiqish elektrik
ko‘rsat-
kichlarga
o‘zgartirib
berish
printsipida
Chiqish
ko‘rsatkichlarini
elektr
zanjir
kattaliklariga
o‘zgartirib berish
printsipida
Nazorat
qilinayotgan
kattalikning
ta’sirida
uning
aktiv
qarshiligi
o‘zgarilishi
Elektromexanik
birlamchi
o‘zgartirgichlar
qanday
printsipda ishlaydi?
Kirish
mexanik
ko‘rsatkichlarni
chiqish
elektrik
ko‘rsatkichlarga
o‘zgartirib berish
printsipida
Mexanik kirish
ko‘rsatkichlarni
mexa-nik
chiqish ko‘rsat-
kichlarga
o‘zgartirib
berish
printsipida
Nazorat
qilinayotgan
kattalikning
ta’sirida
uning
aktiv
qarshiligi
o‘zgarilishi
Chiqish
ko‘rsatkichlar
ini
elektr
zanjir
kattaliklariga
o‘zgartirib
berish
Parametrik
datchiklar
qanday printsipda ishlaydi?
Chiqish
ko‘rsatkich-larini
elektr
zanjir
kattaliklariga
o‘zgartirib berish
printsipida
Nazorat
qilinayotgan
kattalikning
ta’sirida uning
aktiv qarshiligi
o‘zgarilishi
printsipida.
Kirish
mexanik
ko‘rsatkichlarni
chiqish
elektrik
ko‘rsatkichlarga
o‘zgartirib berish
printsipida
Mexanik
kirish
ko‘rsatkichlar
ni
mexanik
chiqish ko‘r-
satkichlarga
o‘zgartirib
berish
Elektron datchiklar qanday
kattaliklarni nazorat qiladi
Siljish,
kuch,
bosim
Xarorat,
sarf,
tebranish
Kuch,
sarf,
moment
Zichlik, bo-
rsim, xarorat
Ko‘mir
(kontaktli)
datchiklar qanday printsipda
ishlaydi?
O‘zining
ichki
elektr
qarshiligi
keltirilgan kuchlar
ta’sirida
Nazorat
qilinayotgan
kattalikning
ta’sirida uning
Chiqish
ko‘rsatkichlarini
elektr
zanjir
kattaliklariga
Kirish mexa-
nik ko‘rsat-
kichlarni chi-
qish elektrik
229
o‘zgarishi
printsipida
aktiv qarshiligi
o‘zgarilishi
printsipida
o‘zgartirib berish
printsipida
ko‘rsatkichlar
ga o‘zgartirib
berish
Tenzometrik
datchiklar
qanday printsipda ishlaydi?
Tenzoeffekt
ho-
disasiga
asoslangan bo‘lib,
elastik
deformatsiya
ta’sirida
uning
qarshiligi
o‘zgarishi
Hajmning
o‘zgarishi
asosida
Iduktivlikning
o‘zgarishi asosida
Sigimning
o‘zgarishi
asosida
Termorezistorli
datchiklar
qanday kattaliklarni nazorat
qiladi
Tezlik,
namlik,
harorat
Siljish,
kuch,
bosim
Kuch,
bosim,
moment
Zichlik,
bosim,
xarorat
Termoelektrik
datchiklar
qanday kattaliklarni nazorat
qiladi
Harorat, namlik,
zichlik
Siljish,
satx,
tezlik
Kuch,
sarf,
moment,
Zichlik,
borsim,
xarorat
Fotorezistorli
datchiklar
qanday kattaliklarni nazorat
qiladi
Kuch,
sarf,
moment
Xarorat,
sarf,
tebranish
Siljish,
satx,
tezlik
Zichlik,
bosim,
xarorat
Termoqarshiliklar
qanday
xususiyatlarga
asoslangan
bo‘ladi?
Haroratni
qarshilik
termometrlari
bilan o‘lchash va
harorat o‘zgarishi
bilan
o‘tkazgichlar
qarshi-ligini
o‘zgarish
xususiyatiga
Turli xil kirish
kattaliklarni
sig‘im
o‘zgarilishiga
aylantirish
xususiyatiga
Magnit
maydon
o‘zgarishi
bilan
elektronlar
harakat
yo‘nalishini
o‘zgartirib qolgan
ikkita
chiqishda
kuchlanish hosil
qilish
xususiyatiga
Magnit
maydon
o‘zgarishi
bilan
elektronlar
harakat
yo‘nali-shini
o‘zgartirish
printsipida
Generator
datchiklari
qanday printsipda ishlaydi?
Signalni o‘zgar-
tirish
kirish
signali energiyasi
hisobiga bo‘ladi
va chiqish signali
E.Yu.K.
ko‘rinishida hosil
bo‘ladi.
Material
karshiligi uning
deformatsiyasig
a bogliq
Gaz yoki suyuqlik
temperaturasiga
bogliq
Magnit
sistemasida
induktivlik
o‘zgarishi
xolatiga
bogliq
Fotoelektrik
datchiklar
qanday printsipda ishlaydi?
Fotoeffekt
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
Elektromagnit
induktsiya
qonuni
printsipida
P’ezoeffekt
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
Fotoo‘tkazuv
chanlik
hodisasiga
asoslangan
Induktsion
datchiklarning
ish printsipi nimadan iborat?
Elektromagnit
induktsiya
qonuniga magnit
oqimi
o‘zgar-
tirilayotgan
konturda
EYuK
hosil
bo‘lish
printsipida
Material
qarshiligi uning
deformatsiyasig
a bogliq
Fotoeffekt
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
P’ezoeffekt
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
Fotorezistorli
datchiklar Fotoo‘tkazuvchan
Elektromagnit
P’ezoeffekt
Material
230
qanday printsipda ishlaydi?
lik
hodisasiga
asoslangan bo‘lib,
optik
nurlanish
ta’sirida
yarim
o‘tkazgichni
elektr
o‘tkazuvchanligi
o‘zgaradi
induktsiya
qonuni
printsipida
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
qarshiligi
uning
deformatsiya
siga bogliq
P’ezoelektrik
datchiklar
qanday printsipda ishlaydi?
Ba’zi
kristall
moddalarning
mexanik
kuch
ta’sirida
elektr
zaryad hosil qilish
qobiliyatiga
asoslangan
bo‘ladi
Fotoeffekt
hodisasiga
asoslangan
bo‘ladi
Elektromagnit
induktsiya qonuni
printsipida
Material
qarshiligi
uning
deformatsiya
siga bogliq
Rele deb qanday avtomatik
vositasiga aytiladi?
Ma’lum bir kirish
signali
o‘zgarganda
chiqish
signali
sakrashsimon
o‘zgaruvchi
moslamaga
aytiladi
Nazorat kilina-
yotgan kattalikni
keyingi
elementlarida
qo‘llash uchun
qulay
bo`lgan
kurinishga
uzgartiradigan
vositaga aytiladi
Boshqariladigan
kattalikni
talab
qilingan
qonun
buyicha
uzgaradigan
kurilmaga aytiladi
Chiqish
kattaligini
avtomatik
ravishda bir
xilda ushlab
turuvchi
kurilmaga
aytiladi.
Relelarni o‘rniga kanday
turdagi vositalarni qo‘llash
mumkin?
Mantiqiy
elementlar
Kuchaytirgichlar Rostlagichlar
Datchiklar
Rezonans relelari qanday
printsipda ishlaydi?
Elektrik tebranish
tizimlarida xosil
bo‘ladigan
rezonans tasirida
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
tasirida
xarakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
tokning
o`zaro
tasirida
Ramkani
xara-katga
kelishi
va
kantaktlar-ni
xolati
o‘zgarishi
asos
Elektromagnitli
relelar
qanday printsipda ishlaydi?
Magnit maydoni
hosil
bo‘lib
yakorning
va
kontaktlarning
xolati o‘zgarishi
tasirida
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
tasirida
Harakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
tokning
o‘zaro
tasirida
Harorat
tasirida
Elektron va ion relelari
qanday printsipda ishlaydi?
Bevosita
kuchlanish
yoki
tok ta’sirida hosil
bo‘ladigan
sakrashsimon
o‘zgarishlar
tasirida
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
tasirida
Harakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
tokning
o‘zaro
tasirida
Ramkani
xara-katga
kelishi
va
kantaktlarnin
g
xolati
o‘zgarishi
asosida
Magnitoelektrik
relelar
qanday printsipda ishlaydi?
Ramkani
harakatga kelishi
va kontakt-larning
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
Harakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
Harorat
tasirida
231
holati o‘zgarishi
printsipida
tasirida
tokning
o`zaro
tasirida
Ferromagnit relelar qanday
printsipda ishlaydi?
Ferrodinamik
materiallarning
magnit
xarakteristikalarin
ing
o‘zgarishi
tasirida
Harorat tasirida
Harakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
tokning
o`zaro
tasirida
Ramkani
xara-katga
kelishi
va
kantaktlarnin
g
xolati
o‘zgarishi
asosida
Induktsion relelar qanday
printsipda ishlaydi?
O‘zgaruvchan
magnit oqimi va
harakatlanuvchi
diskda
hosil
bo‘ladigan
tokning
o‘zaro
tasiri printsipida
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
tasirida
Bevosita
kuchlanish
yoki
tok ta’sirida hosil
bo‘ladigan
sakrashsimon
o‘zgarishlar
tasirida
Ramkani
xara-katga
kelishi
va
kantaktlarnin
g
xolati
o‘zgarishi
asosida
Elektrodinamik
relelar
qanday printsipda ishlaydi?
Magnit maydoni
maxsus uyg‘otish
cho‘lg‘ami hosil
qilish printsipida
Magnit
xarakteristikalari
ning o‘zgarishi
tasirida
Harakatlanuvchi
diskda
xosil
bo‘ladigan
tokning
o‘zaro
tasirida
Harorat
tasirida
Rele
kontaktlarining
ekspluatatsion kattaliklariga
nimalar kiradi?
Ruxsat
etilgan
chegaraviy
tok,
kuchlanish
va
quvvat
O‘zgarmas tok,
o‘zgarmas
va
o‘zgaruvchan
kuchlanish
Relening
ishga
tushish,
qo‘yib
yuborish, qaytish
koeffitsientlari
Kuchaytirish,
kamaytirish
va
stabilizatsiya
koeffitsientla
ri
Relelarning ishga tushish
ko‘rsatgichi qanday ma’noni
anglatadi?
Kirish
kattaligining eng
kata qiymati
Kirish
kattaligining eng
kichik qiymati
Rele uzoq vaqt
ishlashi
uchun
zarur
bo‘lgan
kirish
kattaligining
qiymati
Kontaktlarda
gi quvvatning
kirish
siganlidagi
quvvatga
nisbati
Relelarning ishchi parametri
qanday ma’noni anglatadi?
Kirish
kattaligining eng
kata qiymati
Kirish
kattaligining eng
kichik qiymati
Rele uzoq vaqt
ishlashi
uchun
zarur
bo‘lgan
kirish
kattaligi
qiymati
Kontaktlarda
gi quvvatning
kirish
sigalidagi
quvvatga
nisbati
Relelarning
qaytish
kursatgichi qanday ma’noni
anglatadi?
Kirish
kattaligining eng
kata qiymati
Kirish
kattaligining eng
kichik qiymati
Rele uzoq vaqt
ishlashi
uchun
zarur
bo‘lgan
kirish
kattaligi
qiymati
Ќuyib
yuborish
kursatgichini
ishga tushish
kursatgichiga
nisbati
Relelarning
kuchaytirish
koeffitsienti
qќanday
ma’noni anglatadi?
Kirish
kattaligining eng
kata qiymati
Kirish
kattaligining eng
kichik kiymati
Rele uzoq vaqt
ishlashi
uchun
zarur
bo‘lgan
kirish
kattaligining
qiymati
Kontaktlarda
gi quvvatning
kirish
sigalidagi
quvvatga
nisbati
232
Relelarning qo‘yib yuborish
ko‘rsatkichi qanday ma’noni
anglatadi?
Relening oldingi
holatiga qaytishi
uchun
zarur
bo‘lgan kirish
kattaligining eng
katta qiymati
Kirish
kattaligining eng
kata qiymati
Kirish
kattaligining eng
kichik qiymati
Rele
uzoq
vaqt ishlashi
uchun zarur
bo‘lgan kirish
kattaligi
qiymati
Relening ishga tushish vaqti
T=1-50ms bo‘lsa qanday
turdagi rele xisolanadi?
O‘rta
xarakatlanuvchan
Sekin
xarakatlanuvcha
n
Tez
xarakatlanuvchan
Vaqt relesi
O’rta
xarakatlanuvchan
relesining
ishga
tushish
vaqtini aniqlang?
T=1-50ms
T=50-150ms
T=0,15-1ms
T=150-
200ms
Tez
xarakatlanuvchan
relesining
ishga
tushish
vaqtini aniqlang?
T=50-150ms
T=1-50ms
T=0,15-1ms
T=1s
Funktsional
texnologik
sxemalarda “signalizatsiya”
kanday
harf
bilan
belgilanadi?
A
C
D
E
Funktsional texnologik
sxemalarda “rostlash va
boshqarish” kanday harf
bilan belgilanadi?
C
A
D
E
Funktsional-texnologik
sxemalarda “zichlik”
kanday harf bilan
belgilanadi?
D
A
C
E
Avtomatikaning funktsional
sxemalari
nimalarni
ifodalaydi?
Moslamalar,
elementlarni
va
vositalarni o‘zaro
bog‘lanishlarini
va
harakatlanishlarin
i ifodalaydi
Avtomatik
tizimni tashkiliy
qismlarining
o‘zaro
bog‘lanishlarini
ko‘rsatib,
ularning
dinamik
xususiyatlarini
tavsiflaydi
Elementlarning
o‘zaro elektrik
ulanishlarni
ifodalaydi va ular
funktsional
sxemalar asosida
yaratiladi
Moslamalar
orasidagi
tashqi
ulanishlarni
yoki
moslama
ichidagi
elementlarni
o‘zaro
ulanishlarni
ifodalaydi
”E2”
ko‘rinishida
shifrlangan sxemalar kanday
nomlanadi?
Funktsional
elektrik
Funktsional
gidravlik
Funktsional
pnevmatik
Funktsional
kinematik
Avtomatikaning
strukturaviy
sxemalari
nimalarni ifodalaydi?
Avtomatik tizimni
tashkiliy
qismlarining
o‘zaro
bog‘lanishlarini
ko‘rsatib,
ularning dinamik
xususiyatlarini
tavsiflaydi
Moslamalar,
elementlarni va
vositalarni
o‘zaro
bog‘lanishlarini
ifodalaydi
Moslamalar
orasidagi
tashqi
ulanishlarni
ifodalaydi
Elementlarni
ng
o‘zaro
elektrik
ulanishlarni
ifodalaydi
Avtomatikaning printsipial Elementlarning
Moslamalar
Moslamalar,
Avtomatik
233
sxemalari
nimalarni
ifodalaydi?
o‘zaro
elektrik
ulanishlarini
ifodalaydi va ular
funktsional
sxemalar asosida
yaratiladi
orasidagi tashqi
ulanishlarni
ifodalaydi
elementlarni
va
vositalarni o‘zaro
bog‘lanishlarini
ifodalaydi
tizimni
dinamik
xususiyatlari
ni tavsiflaydi
Avtomatikaning
montaj
sxemalari
nimalarni
ifodalaydi?
Moslamalar
orasidagi
tashqi
ulanishlarni yoki
moslama ichidagi
elementlarni
o‘zaro
ulanishlarni
ifodalaydi
Elementlarning
o‘zaro elektrik
ulanishlarnii
ifodalaydi
Moslamalar,
elementlarni
va
vositalarni o‘zaro
bog‘lanishlarini
ifodalaydi
Avtomatik
tizimni
dinamik
xususiyatlari
ni tavsiflaydi
Funktsional texnologik
sxemalarda «tezlik,
chastota» kanday xarf bilan
belgilanadi?
S
T
L
V
Printsipial elektrik
sxemalarda “Ampermetr”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
PA
PR
PV
PW
Printsipial elektrik
sxemalarda “Volmetr”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
PV
PR
PA
PW
Printsipial elektrik
sxemalarda “Vattmetr”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
PW
PV
PR
PA
Printsipial elektrik
sxemalarda «Yorug‘lik
signali asbobi» kanday
xarflar bilan belgilanadi?
HL
HG
HA
HD
Printsipial elektrik
sxemalarda “Kontaktor,
magnitli ishga tushirgich”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
KM
KK
KA
KH
Printsipial elektrik
sxemalarda “Avtomatik
vыklyuchatel” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
QF
QK
SA
QS
Printsipial elektrik
sxemalarda “Vыklyuchatel”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
SA
QS
QK
QF
Printsipial elektrik
sxemalarda “Tugmachali
vыklyuchatel” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
SB
SA
SF
SQ
234
Printsipial elektrik
sxemalarda “Avtomatik
vыklyuchatel” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
SF
SA
SB
SP
Gidravlik kuchaytirgichlar
qanday energiya hisobiga
ishlaydi?
Suyuqlik
energiyasi
hisobiga
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr energiyasi
hisobiga
Quyosh
energiyasi
hisobiga
”G2”
ko‘rinishida
shifrlangan sxemalar kanday
nomlanadi?
Gidravlik-
funktsionalt
elektrik printsipial
Gidravlik
printsipial
Gidravlik montaj, Gidravlik
montaj
Haydov chuqurligini
avtomatik rostlash tizimini
yaratishda qanday asosiy
printsiplardan
foydalaniladi?
Kuch va chetga
chiqish
printsiplaridan
foydalaniladi
Uzlukli rostlash
printsiplaridan
foydalaniladi
Haydov chuqurligini
avtomatik rostlashning
chetga chiqish printsipida
qanday signallardan
foydalaniladi?
Avtomatik
signallardan
Tortish kuchini
o‘lchash
usulidan
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr
energiyasi
hisobiga
Haydov chuqurligini
avtomatik rostlashning kuch
printsipida qanday
usullardan foydalaniladi?
Tortish
kuchini
o‘lchash usulidan
Avtomatik
signallardan
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr
energiyasi
hisobiga
Printsipial elektrik
sxemalarda “Elektr issiqlik
relesi” qanday xarflar bilan
belgilanadi?
KK
KA
KH
KM
Printsipial elektrik
sxemalarda “Bosim
vыklyuchateli” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
SP
SA
SB
SF
Printsipial elektrik
sxemalarda «Tezlik
datchigi» kanday xarflar
bilan belgilanadi?
BV
BQ
BL
BR
Printsipial elektrik
sxemalarda «Aylanish
chastotasi datchigi» kanday
xarflar bilan belgilanadi?
BR
BV
BQ
BL
Printsipial elektrik
sxemalarda “Burlak tezligi
vыklyuchateli” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
SR
SA
SB
SF
Teplitsa sharoitida mahsulot
yetishtirishda mikroiqlim
ko‘rsatkichlariga qanday
kattaliklar kiradi?
Yoritilganlik,
havo va tuproq
harorati
va
namligi, har xil
gazlarning
kontsentratsiyasi,
havo
harorati
Tok, kuchlanish,
quvvat
Burchak
tezlanish,
deformatsiya,
kuch
Harorat,
bosim, sath,
sarf
235
tezligi
Teplitsa sharoitida mahsulot
yetishtirishda havo
haroratini rostlash tizimi
qanday diapazonda bo‘lishi
lozim
Sutka davomida
10-30
0
diapazonda havo
haroratini 1% dan
ko‘p bo‘lmagan
xatolik
bilan
ta’minlab borishi
lozim
Sutka davomida
0-10
0
diapazonda havo
haroratini 5%
dan ko‘p
bo‘lmagan
xatolik bilan
ta’minlab
borishi lozim
Sutka davomida
30-40
0
diapazonda havo
haroratini 3% dan
ko‘p bo‘lmagan
xatolik bilan
ta’minlab borishi
lozim
Sutka
davomida 40-
50
0
diapazonda
havo
haroratini 1%
dan
ko‘p
bo‘lmagan
xatolik bilan
ta’minlab
borishi lozim
Teplitsada
programmalashtirilgan vaqt
relesining asosiy vazifasi
nimalardan iborat?
Teplitsadagi havo
harorati
va
namligini
kechayu kunduz
rostlash uchun
Teplitsadagi
yoritilganlikni
va nurlatish
kechayu kunduz
rostlash uchun
Teplitsadagi suv
sarfi va sathini
kechayu kunduz
rostlash uchun
Teplitsadagi
hosil
miqdorini va
sifatini
kechayu
kunduz
rostlash
uchun
Printsipial elektrik
sxemalarda “Ko‘rsatish
relesi” qanday xarflar bilan
belgilanadi?
KH
KA
KK
KM
Printsipial elektrik
sxemalarda “Tok relesi”
qanday xarflar bilan
belgilanadi
KA
KH
KK
KM
Printsipial elektrik
sxemalarda “Vaqt relesi”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
KT
KV
KH
KM
Printsipial elektrik
sxemalarda “Kuchlanish
relesi” qanday xarflar bilan
belgilanadi?
KV
KT
KA
KH
Printsipial-elektrik
sxemalarda «Bosim
datchigi» kanday xarflar
bilan belgilanadi?
BP
BL
BQ
BV
Printsipial elektrik
sxemalarda «Tok rostla-
gichi» kanday shartli
belgilanadi?
AA
AK
VA
VV
Printsipial elektrik
sxemalarda «Selsin qabul
qilgich» kanday shartli
belgilanadi?
VE
BG
BF
BK
Printsipial elektrik
sxemalarda «Selsin datchik»
kanday shartli belgilanadi?
BG
VЕ
BF
BK
236
Chorva hayvonlari va
parrandalarni ovqatlantirish
jarayonlarini
avtomatlashtirishda qanday
turdagi relelar qo‘llaniladi?
KT
tipidagi
programmalashtir
ilgan vaqt relelari
“RTB-1”
tipidagi
kontaktsiz
harorat
rostlagichlari
*“UPUS-1”
tipidagi
maxsus
programmalashtir
ilgan avtomatik
”RVM”
tipidagi
kunlik
programmala
shtirilgan
relelar
Axlat tozalash jarayonini
avtomatik boshqarish uchun
qanday turdagi relelar
qo‘llaniladi?
”RVM” tipidagi
kunlik
programmalashtir
ilgan relelar
“RTB-1”
tipidagi
kontaktsiz
harorat
rostlagichlari
“UPUS-1”
tipidagi
maxsus
programmalashtir
ilgan
avtomatik
qurilmalar
KT
tipidagi
programmala
shtirilgan
vaqt relelari
Printsipial elektrik
sxemalarda «Termopara,
issiqlik datchigi» kanday
shartli belgilanadi?
BK
BF
BG
Vye
Inkubatorlarda mikroiqlimni
avtomatlashtirishda qanday
asosiy ko‘rsatkichlar
avtomatik ravishda
rostlanadi?
Harorat va namlik Zichlik
va
yumshoqlik
Yoritilganlik
va
nurlatish
SHovqin va
tebranish
Jo‘jalarni mahalliy qizdirish
jarayonini
avtomatlashtirishda qanday
turdagi rostlagichlar
qo‘llaniladi?
“RTB-1” tipidagi
kontaktsiz harorat
rostlagichlari
KT
tipidagi
programmalasht
iril-gan
vaqt
relelari
“UPUS-1”
tipidagi
maxsus
programmalashtir
ilgan avtomatik
”RVM”
tipidagi
kunlik
programmala
shtirilgan
relelar
Printsipial elektrik
sxemalarda «Fotoelement»
kanday xarflar bilan
belgilanadi?
BL
BP
BQ
BV
Printsipialelektrik
sxemalarda «P’ezoelement»
kanday xarflar bilan
belgilanadi?
BQ
BL
BV
BL
Printsipial elektrik
sxemalarda «Ma’lumotlar-ni
saqlash qurilmasi» kanday
xarflar bilan belgilanadi?
DS
DA
DD
DC
Printsipial elektrik
sxemalarda “Soat, vaqt
o‘lchagich” qanday xarflar
bilan belgilanadi?
PT
PC
PF
PS
Tovuqxonada yoritish
tizimini avtomatik
boshqarish uchun qanday
turdagi avtomatik qurilmalar
qo‘llaniladi?
“UPUS-1”
tipidagi
maxsus
programmalashtir
ilgan
avtomatik
qurilmalar
”RVM” tipidagi
kunlik
programmalasht
irilgan relelar
KEP-12U tipidagi
ko‘p
kanalli
programmalashtir
ilgan qurilmalar
KT
tipidagi
programmala
shtirilgan
vaqt relelari
Tovuqxonada tuxum yig‘ish
jarayonini avtomatik
boshqarish qanday turdagi
avtomatik qurilmalar
”KEP-12U”
tipidagi
ko‘p
kanalli
programmalashtir
“RTB-1”
tipidagi
kontaktsiz
harorat
KT
tipidagi
programmalashtir
ilgan vaqt relelari
“UPUS-1”
tipidagi
maxsus
programmala
237
qo‘llaniladi?
ilgan qurilmalar
rostlagichlari
shtirilgan
avtomatik
qurilmalar
Markazlashgan tuxum
yig‘ish jarayonida
tovuqlarning tuxum berish
nazoratini olib borish
qanday turdagi avtomatik
tizimlar qo‘llaniladi?
Schetchiklar
va
impulsli
datchiklardan
tashkil
topgan
tuxumni
avtomatik hisobga
olish
tizimi
qo‘llaniladi
Ampermetr
va
voltmetrlar
tizimi
qo‘llaniladi
Kuchaytirgich va
voltmetrlar tizimi
qo‘llaniladi
Vattmetr va
ampermetr va
voltmetrlar
tizimi
qo‘llaniladi
Printsipial elektrik
sxemalarda “Elektromagnit”
qanday xarflar bilan
belgilanadi?
YA
YB
YC
YH
Printsipial elektrik
sxemalarda “Elektromagnit
yuritmali tormoz” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
YB
YA
YC
YH
Printsipial elektrik
sxemalarda “Elektromagnit
yuritmali mufta” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
YC
YA
YB
YH
Pnevmatik kuchaytirgichlar
qanday energiya hisobiga
ishlaydi?
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr
energiyasi
hisobiga
Suyuqlik
energiyasi
hisobiga
Gidravlik
energiyasi
hisobiga
Qishloq xo‘jaligi
texnikalarini servis tizimida
diagnostika jarayonining
asosiy bosqichlari
ko‘rsatilgan qatorni
aniqlang?
Texnik
holati
to‘g‘risida
ma’lumot olish,
qayta
ishlash,
tahlil
qilish,
diagnostikalash
va prognozlash
Texnik
holati
to‘g‘risida
ma’lumot olish
Texnik
holati
to‘g‘risida qayta
ishlash
Texnik holati
to‘g‘risida
prognozlash
Texnik diagnostikaning
keng qo‘llanilib
kelinayotgan usullarini
aniqlang?
Vibroakustik
va
spektrofotometrik
usullari
Teploenergetik
usullari
Gidravlik usullari
Pnevmatik
usullari
Diagnostikaning
vibroakustik usuli qanday
signallar xarakterini va
amplitudasini registratsiya
qiladi?
Akustik signallar
xarakterini
va
tebranishlar
amplitudasini
registratsiya
qiladi
Spektr
nurlari
yoqilg‘i
moyi
orkali
o‘tkazilganda
undagi eskirgan
qoldiqlari-ni
aniqlashga
asoslangan
bo‘ladi
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr
energiyasi
hisobiga
Diagnostikaning
spektrofotometrik usuli
qanday aniqlashga
asoslangan bo‘ladi?
Spektr
nurlari
yoqilg‘i
moyi
orkali
o‘tkazilganda
Akustik
signallar
xarakterini
va
tebranishlar
Havo energiyasi
hisobiga
Elektr
energiyasi
hisobiga
238
undagi
eskirgan
qoldiqlarini
aniqlashga
asoslangan
bo‘ladi
amplitudasini
registratsiya
qiladi
Markazlashtirilgan nazorat
tizimi tushunchasi qanday
ma’noni anglatadi?
Dispetcherlik
punktida
o‘rnatiladigan
markazlashgan
maxsus
qurilmalarida
nazo-rat
natijalarini
ko‘rsatgan holda
texnologik
jarayonlar
ko‘rsatkichlarini
avtomatik
ravishda nazorat
qilishni
Xo‘jalik
iqtisodiy
ma’lumotlarni
yig‘ish,
ularni
qayta ishlash va
uzatish
uchun
mo‘ljallangan
axborot
hisoblash
qurilmalari
hamda hisoblash
markazlari
tizimiga
ega
bo‘lgan
aloqa
liniyalari kiradi
Dispetcherlik
punktida
o‘rnatiladigan
markazlashgan
maxsus
qurilmalarida
nazo-rat
natijalarini
qo’l
orqali
nazorat
qilishni
Uzatish
uchun
mo‘ljallangan
axborot
hisoblash
qurilmalari
hamda
hisoblash
markazlari
tizimiga ega
bo‘lgan aloqa
liniyalari
kiradi
Avtomatik himoya
qurilmalari qanday
maqsadlar uchun
qo‘llaniladi?
Elektr
qurilmalarni
nonormal
rejimlardan
va
halokatli
rejimlardan
himoya
qilish
uchun
Elektr
qurilmalarini
avtomatik
sektsiyalash
uchun
Avtomatik qayta
qo‘shish uchun
Rezerv
qurilmasini
avtomatik
qo‘shish
uchun
Printsipial elektrik
sxemalarda “Tok
transformatori” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
TA
UR
TV
UB
Printsipial elektrik
sxemalarda “Kuchlanish
transformatori” qanday
xarflar bilan belgilanadi?
TV
TA
UR
UB
Elektr ta’minot liniyalarida
boshqarish apparatlari va
himoya vositalari sifatida
qanday elementlar
qo‘llaniladi?
Avtomatik
viklyuchatellar,
rubilniklar
va
saqlagichlar
Rezistorlar
va
kondensatorlar
Qarshiliklar
va
kondensatorlar
Rezistorlar,
qarshiliklar
va
kondensatorl
ar
Elektr qurilmalarini
avtomatik sektsiyalash
qurilmalari qanday
maqsadlar uchun
qo‘llaniladi?
Qurilmalar asosiy
massa
iste’molchilarinin
g
elektr
ta’minotini
saqlagan
holda
uzilgan
tarmoq
qismini
va
iste’molchilar qis-
mini
avtomatik
Uchastkada
uzilish
bo‘lganda
uni
qisqa
vaqtga
avtomatik
ravishda
o‘chirib turish
va
elektr
ta’minotini
saqlanishini
Uzilgan
elektr
qurilmasini
rele
himoyasi
orqali
zudlik
bilan
o‘chirish
va
rezerv
uskunani
avtomatik
qo‘shish
yo‘li
bilan
elektr
ta’minotini
Avtomatik
qayta
qo‘shish
uchun
239
ra-vishda
o‘chirish uchun
ta’minlash
va
tuzatilgan
uchastkani qayta
qo‘shish uchun
to‘xtovsiz
ravishda
ishlashini
ta’minlab turish
Avtomatik qayta qo‘shish
uskunalari qanday
maqsadlar uchun
qo‘llaniladi?
Uchastkada
uzilish bo‘lganda
uni qisqa vaqtga
avtomatik
ravishda o‘chirib
turish va elektr
ta’minotini
saqlanishini
ta’minlash
va
tuzatilgan
uchastkani qayta
qo‘shish uchun
Qurilmalar
asosiy
massa
iste’molchilarini
ng
elektr
ta’minotini
saqlagan holda
uzilgan tarmoq
qismini
va
iste’molchilar
qis-mini
avtomatik
ra-
vishda o‘chirish
uchun
Uzilgan
elektr
qurilmasini
rele
himoyasi
orqali
zudlik
bilan
o‘chirish
va
rezerv
uskunani
avtomatik
qo‘shish
yo‘li
bilan
elektr
ta’minotini
to‘xtovsiz
ravishda
ishlashini
ta’minlab turish
Elektr
qurilmalarini
avtomatik
sektsiyalash
uchun
Printsipial elektrik
sxemalarda “Aktiv energiya
schetchiki” qanday xarflar
bilan belgilanadi?
PJ
PF
PC
PC
Printsipial elektrik
sxemalarda “Yozish
instrumenti” qanday xarflar
bilan belgilanadi?
PS
PC
PF
PT
Rezerv qurilmasini
avtomatik qo‘shish
uskunalari qanday
maqsadlar uchun
qo‘llaniladi?
Uzilgan
elektr
qurilmasini
rele
himoyasi
orqali
zudlik
bilan
o‘chirish
va
rezerv
uskunani
avtomatik
qo‘shish
yo‘li
bilan
elektr
ta’minotini
to‘xtovsiz
ravishda
ishlashini
ta’minlab turish
uchun
Uchastkada
uzilish
bo‘lganda
uni
qisqa
vaqtga
avtomatik
ravishda
o‘chirib turish
va
elektr
ta’minotini
saqlanishini
ta’minlash
va
tuzatilgan
uchastkani qayta
qo‘shish uchun
Qurilmalar asosiy
massa
iste’molchilarinin
g
elektr
ta’minotini
saqlagan
holda
uzilgan
tarmoq
qismini
va
iste’molchilar qis-
mini
avtomatik
ra-vishda
o‘chirish uchun
Rezerv
qurilmasini
avtomatik
qo‘shish
uchun
|
