81
inertsionlik vaqtini ko‘rsatuvchi vaqt doimiysi; ijrochi
mexanizmlarni chiqish
valining aylanish vaqti yoki uning shtokining surilish vaqti.
Ijrochi mexanizmni ishdan to‘xtagandan so‘ng turg‘unlashgan rejim vaqtida
ishlab turganda chiqish organining surilishi yugurish holati deb ataladi. Bu holat
rostlash sifatiga ta’sir ko‘rsatadi.
Ijrochi mexanizmlarning asosiy ko‘rsatgichlari – ularning statik va dinamik
tavsifnomalari hisoblanadi.
Dinamik xususiyatlariga ko‘ra ijrochi mexanizmlar
integrallovchi zvenolar guruhiga kiradi: W(p)= 1/ T
im
r , bu yerda T
im
–maksimal
chiqish signali vaqtida IM chiqish organining to‘liq surilish vaqti.
Ijrochi mexanizmlarni quyidagi asosiy belgilariga ko‘ra
sinflarga ajratish
mumkin: foydalanilgan energiya turiga ko‘ra, chiquvchi organning harakat
xarakteriga ko‘ra; foydalanilgan yuritma turiga ko‘ra hamda chiquvchi organning
harakatlanish tezligiga ko‘ra.
Foydalanilgan energiya turiga ko‘ra
IM lar elektr, pnevmatik, gidravlik
turlariga ajratiladi (7.1-rasm). Foydalanilgan elektr yuritma ko‘rinishiga qarab IM
lar elektr yuritmali, elektromagnitli, porshenli va membranali bo‘lishi mumkin.
Chiquvchi organning harakatlanish tezligiga ko‘ra
IM lar doimiy tezlikka
ega bo‘lgan hamda chiquvchi organning surilish tezligi chiquvchi signalga
proportsional bo‘lgan IM larga ajratiladi.
Qishloq va suv xo‘jaligi ishlab
chiqarishida elektr IM lar keng tarqalgan. Ularni 2 ta
asosiy guruhlarga ajratish
mumkin: elektr dvigatelli va elektromagnitli (7.2-rasm).
Birinchi guruhga elektr yuritmali IM lar kiradi. Elektr yuritmali IM lar
odatda elektr yuritma, reduktor va tormozdan tashkil topadi (oxirgisi bo‘lmasligi
ham mumkin). Boshqaruv signali bir vaqtning o‘zida yuritma va tormozga beriladi,
mexanizm to‘xtay boshlaydi va yuritma chiquvchi organni harakatga keltiradi.
Signal yo‘qolganda yuritma ishdan to‘xtaydi, tormoz mexanizmni to‘xtatadi.
Ikkinchi guruxga solenoidli IM larni kiritish mumkin.
Ular turli xil
rostlovchi klapanlar, vintellar, zolotniklar va boshqa
elementlarni boshqarish
uchun qo‘llanilishi mumkin. Bu guruxga elektromagnitli muftalarni kiritish
82
mumkin. Solenoidli mexanizmlar odatda faqat ikki pozitsiyali rostlash tizimlarida
qo‘llaniladi.
Elektr yuritmali IM lar odatda elektr yuritma, reduktor va tormozdan tashkil
topadi (oxirgisi bo‘lmasligi ham mumkin). Boshqaruv signali bir vaqtning o‘zida
yuritma va tormozga beriladi, mexanizm to‘xtay boshlaydi
va yuritma chiquvchi
organni harakatga keltiradi. Signal yo‘qolganda yuritma ishdan to‘xtaydi, tormoz
mexanizmni to‘xtatadi.
