• Kriptografiyaning asosiy tushunchalari va printsiplari.
    		•

    Axborot kommunikatsion texnologiyalar




    Download 1,8 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet48/82
    Sana19.12.2023
    Hajmi1,8 Mb.
    #123593
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   82
    Bog'liq
    Axborot kommunikatsion texnologiyalar

    Kodlashtirish uchun tez-tez ishlatiladigan iboralar to‘plamini o‘z ichiga 
    oluvchi kitob yoki jadvallardan foydalaniladi. Bu iboralardan har biriga, ko‘p 
    hollarda, raqamlar to‘plami bilan beriladigan ixtiyoriy tanlangan kodli so‘z to‘g‘ri 
    keladi. Axborotni kodlash uchun huddi shunday kitob yoki jadval talab qilinadi. 
    Kodlashtiruvchi kitob yoki jadval ixtiyoriy kriptografik o‘zgartirishga misol 
    bo‘ladi.
    Kriptografik o‘zgartirishning ikkinchi turi shifrlash o‘z ichiga – boshlang‘ich 
    matn belgilarini anglab olish mumkin bo‘lmagan shaklga o‘zgartirish altoritmlarini 
    qamrab 
    oladi. 
    O‘zgartirishlarning 
    bu 
    turi 
    axborot-kommunikatsiya 
    texnologiyalariga mos keladi. 
    Kriptografiya sohasidagi barcha izlanishlar ancha vaqtgacha yopiq bo‘lgan, 
    biroq keyingi yillarda matbuotda ochiq chop qilina boshlangan. 
    Kriptografiyaning asosiy tushunchalari va printsiplari. 
    Jo‘natuvchi va Oluvchi: 
    Faraz qilaylik jo‘natuvchi oluvchiga xabar yuborishi kerak. Bundan tashqari 
    jo‘natuvchi o‘zining xabarini xavfsiz, ya’ni uni ushlab qoluvchi uni o‘qiy 
    olmaydigan tarzda yubormoqchi. 
    Xabar va shifrlash: 
    Xabarning o‘zi ochiq matn deb ataladi. Xabarning ko‘rinishini va ma’nosini 
    o‘zgartirish shifrlash (шифрование) deyiladi. Shifrlangan xabar shifr matn (shifr 

    88 
    tekst) deb ataladi. Shifr matnni, ochiq matnga aylantirish jarayoni deshifrlash 
    (дешифрование) deyiladi. 
    Sirli (maxfiy) aloqalar sohasi kriptologiya deb aytiladi. Ushbu so‘z yunoncha 
    «kripto» – sirli va «logus» – xabar ma’nosini bildiruvchi so‘zlardan iborat. 
    Kriptologiya ikki yo‘nalish, ya’ni kriptografiya va kriptotahlildan iborat. 
    Kriptografiyaning vazifasi xabarlarning maxfiyligini va haqiqiyligini 
    ta’minlashdan iborat. 

    Download 1,8 Mb.
    1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   82




    Download 1,8 Mb.
    Pdf ko'rish