18
19
Torning sokinlik vaziyatidan eng ko‘p og‘ish qiymati, ya’ni
ja-
ranglovchi jismning qulochi
tebranish amplitudasi
deb ataladi.
Tebranish amplitudasining qiymati ovoz kuchini belgilaydi.
Tebranish amplitudasi qancha katta bo‘lsa, ovozning kuchi ham
shuncha kuchli bo‘ladi. Amplitudadan tashqari, ovoz kuchi muhit-
ning zichligiga ta’sir qiladi. Odamning qulog‘i kuchsiz ovozlarni
(masalan, shivirlasa va kuchli ovozlarni, masalan portlash, to‘p
ovozini), ya’ni kuchi turlicha bo‘lgan ovozlarni qabul qiladi. Man-
ba qancha uzoq bo‘lsa, uning ovozi kuchsiz eshitiladi.
Qabul qilish joyida ovozning balandligiga qarab baholana-
di. Ovoz balandligi va ovoz intensivligi quloq qabul qiladigan
ovozning eng kichik kuchi intensivligiga nisbati logarifmi bilan
o‘lchanadi va detsibell (db) bilan ifodalanadi.
Ovozning balandligi faqat ovoz kuchigagina emas, balki chasto-
tasiga bog‘liq. Ovoz to‘lqinlarining kuchi o‘rtacha ovozga nisbatan
bir xil bo‘lgan holda juda yuqori va juda pastdek tuyuladi. Masalan,
bir torni kamroq tebranishga majbur qilish mumkin. Birinchi holda
qulog‘imiz past tonli ovozni, ikkinchi holda yuqori tonli ovozni
eshitadi. Demak, ovozning balandligi tebranishlar chastotasi bilan
bog‘liq. Tebranishlar chastotasi qancha ko‘p bo‘lsa, ovoz shuncha
yuqori bo‘ladi. Ovozning 1 soniyadagi tebranishlar soni
