156
157
Mijoz – server resurslaridan va xizmatidan foydalanuvchi
kompyuter yoki dasturdir. Xuddi server
kabi bitta kompyuterda
birdaniga bir nechta mijoz ishlashi (odatda, shunday bo‘ladi) mum-
kin. Masalan, kompyuter fayl – serverning mijozi bo‘lishi (server-
da joylashgan fayllarni ko‘rishi va foydalanishi) mumkin, shu bilan
bir vaqtda, elektron pochta dasturi bilan ishlashi mumkin. Ya’ni bir
necha serverning mijozi bo‘lishi mumkin.
Geparmatn muhiti. Internetda ma’lumotlar gipermatn yor-
damida bayon etiladi. Gipermatn bu matnni giperko‘rsatma yor-
damida tushuntirishdir. Ya’ni matndagi biror so‘z
yoki atamani
sharhlashda boshqa matn yoki sahifadan foydalaniladi. Izoh matnli,
grafikli, audio yoki video ma’lumot bo‘lishi mumkin.
urL (Uniform Resource Locator) Internetga murojaat qilish-
ning eng oddiy va qulay usuli bo‘lib, u manzilni ifodalaydi. URL
manzilidan ixtiyoriy foydalanuvchi foydalanishi mumkin. Ya’ni
bu manzildagi ma’lumotdan siz boshqa xonadagi yoki, masalan,
Avstraliyadagi hamkasbingiz ham foydalanishi mumkin. Bu –
ma’lumot joylashgan manzilning nomi.
URL quyidagi formatga ega: «bog‘lanish sxemasi»: «bog‘lanish
sxemasi»ga bog‘liq ma’lumot. «Bog‘lanish sxemasi» bu – http, ftp
va gopherlardir.
bog‘lanish sxemasi quyidagi ma’lumotlarga ega:
– foydalanilayotgan ilova haqida;
– siz foydalanmoqchi bo‘lgan resurs turi haqida (masa-
lan,WWW – sahifa, fayl, menyu yoki Gopher hujjati);
– resursga kirish mexanizmi haqida (masalan, WWW ko‘rish
dasturi orqali, FTPning fayllarini almashtirish dasturi
yoki Gopher
sistemasining mijozlar dasturi orqali).
URLning ikkinchi qismi «kirish sxemasiga bog‘liq axborot»
quyidagini aniqlaydi:
– ma’lumotlar joylangan tarmoqning uzoqdagi kompyuterini;
– faylning uzoqdagi kompyuter fayl sistemasidagi to‘liq ko‘rsa-
tilgan manzilini.
Bu sxemaning ko‘plab foydalanuvchilarga tanish bo‘lgan bosh-
qacha tasviri shunday ko‘rinishga ega:
158
159
Bog‘lanish sxemasi: // mashina nomi / domen nomi /
faylning
to‘liq nomi
Bog‘lanish sxemasi nomi Internet va kompyuter manzili bilan
ikkita qiya chiziq bilan chegaralanadi, u esa bitta qiya chiziq orqali
faylning to‘liq nomi bilan ajratiladi. Ko‘pchilik hollarda URL –
http, FTP va Gopherlar ko‘rsatilgan ko‘rinishiga ega.
URLni batafsilroq tushunish uchun real misoldan foydalanamiz.
Misol uchun quyidagi manzil bilan tanishamiz:
http:
// www. city – net. com / ~ gagrimes / gaenl. html
Bu URL manzilni qanday qismlarga ajralishini ko‘rib chiqaylik:
– http – resursdan foydalanishda gipermatn (huperTeht Trnsfer
Protocol) protokoli ishlatilyapti. www.
city-net, com;
– ushbu ma’lumot joylashgan Internet manzili nomi. /~ gag-
rimes / galenl. html – faylning kompyuterdagi to‘la nomi.
Ko‘pchilik WWW sahifalar nomlanishi shu sxemaga mos kela-
di. Ba’zan http, ftp yoki gopher tipidagi
resurslarga murojaat qilin-
ganida, faylning to‘liq nomi bitta qiya chiziq bilan tugallanadi. Bu
aniq faylga emas, balki belgilangan katalog ostiga murojaat etil-
ganida bo‘lishi mumkin. Bu manzilga murojat qilinganida, kom -
pyuter mazkur katalog va faylga mos standart
indeksli faylni bera-
di. http ning standart indeksli fayli, odatda,
index. html (yoki
index.
htm) deb ataladi.
Shu bilan birga, u yana
home. html, homepage.
html, welcome. html yoki
deault. html deb atalishi mumkin.
