Operatsion
tizimlar (ОТ)
Bir
vazifali
bir kishi foy
dalanuvchi
Ko‘p vazifali
ko‘p kishi foy
dalanuvchi
Utilitalar
Tizimli dasturiy
ta'minot
" Qobiqlar
Servis
dasturlar
- Utilitalar
Antivirus
dasturiy
vositalar
Dasturlashtirish
tillari translatori
Translator-
kompilatorlar
Translator-
kompilatorlar
Assembler
Texnik xizmat
dasturlari
Test
dasturlari
Maxsus
nazorat
dasturlari
6.7-rasm. Tizimli dasturiy ta’minot tarkibi.
Tizimli dasturiy ta’minotning asosiy vazifasi EHM da axborotni qayta
ishlash jarayonini tashkil etish va amaliy dasturlar uchun me’yordagi ish
muhitini ta ’minlashdan iborat. Tizimli dasturiy ta’minot
EHM apparat
vositalari bilan shu qadar yaqin aloqadaki, uni ba’zida EHM ning bir
qismi deb ham hisoblashadi (6.7-rasm).
Tizimli dasturiy ta’minot quyidagilardan iborat:
operatsion tizimlar,
servis dasturlar, dasturlashtirish tillari translatorlari va texnik xizmat
dasturlari.
Tizimli dasturiy ta ’minot quyidagi vazifalami
amalga oshirishni
ta’minlaydi:
• EHM ning hamma uzellari va qurilmalarining avtomatik ravishda
ishiashini;
• EHM ning hamma uzellari va qurilmalarini avtomatik ravishda testlar
yordamida tekshirib turish;
• mashina resurslarini taqsimlash;
• kompyuter tarmog‘ida avtomatik holatda axborot ayirboshlashni
ta’minlash;
• dasturchilar va foydalanuvchilar mehnatini iloji boricha avto
matlashtirish.
115
Operatsion tizimlar (ОТ) — tizimli dasturiy ta'minotning eng
asosiy qismi bo'lib, axborotni qayta ishlash jarayonini boshqarish va
apparat vositalari bilan foydalanuvchilar o'rtasidagi o ‘zaro
aloqani
ta ’minlaydi.
Operatson tazimlar dasturiy ta’minotning foydalanuvchi kompyuterda
ishlaganda uning interfeysini aniqlovchi muhim qismi hisoblanadi. Interfeys
foydalanuvchiga nisbatan do'stona munosabatda bo'lishi lozim va bu nuqtayi
nazardan foydalanuvchining mashina bilan muloqotining uchta darajasi
to'g'risida gapirish mumkin:
• buyruqli interfeys — foydalanuvchi operasion tizimning
fayl tizimini,
buyruqlarini etarlicha bilishi talab etiladi va ularni displey ekranidagi
buyruq qatoriga klaviatura orqali kiritadi. Bunday interfeys bevosita MS
DOS operasion tizimi tomonidan ta’minlanadi;
• matnli menyu ko'rinishdagi interfeys — foydalanuvchi ko'p
sonli
menyularda mo'ljal ola bilishi talab etiladi va bu menyularda kerakli buyruqlar
hamda fayllami ulaming nomlanishi bo'yicha tanlay bilishi kerak (odatda
ingliz tilida). Bu turdagi interfeys operatsion tizimning ko'pgina qobiqlarida,
xususan, eng ommaviy Norton Commander qobig'ida amalga oshiriladi;
• grafik menyu ko'rinishdagi interfeys — foydalanuvchi ko'p sonli
menyularda mo'ljal ola bilishi kerak va bu menyularda kerakli buyruqlar,
fayllami, odatda ularning nomlanishi bo'yicha taqdim etiladigan shartli
grafik belgilar bo'yicha tanlay bilishi talab etiladi. Bu turdagi interfeys
grafik interfeysli operatsion tizimlar (Windows XP, Windows NT va
boshqalar) tomonidan qo'llaniladi.
