82
V bob: AHOLI SALOMATLIGINI BAHOLOVCHI
KO‘RSATKICHLAR
5.1. Salomatlik tushunchasi, uni baholash ko‘rsatkichlari
Jahon Sog‘liqni Saqlashni Tashkiloti (JSST) 1948-yilda qabul
qilgan nizomida keltirilgan ta’rificha: salomatlik - bu nafaqat kasallik va
jismoniy kamchiliklarning bo‘lmasligi,balki sog‘lom, jismoniy, ruhiy va
ijtimoiy holatga ega bo‘lishlikdir.
Aholi salomatligiga baho berishda ularning 4
ta darajasini qayd
etish maqsadga muvofiq bo‘ladi:
1.
Alohida shaxs salomatligi – individual salomatlik.
2.
Ijtimoiy va etnik guruh salomatligi – guruh salomatligi.
3.
Ma’muriy mintaqaviy aholining salomatligi – mintaqaviy yoki
regional salomatlik.
83
4.
Jamoat, populyasiya salomatligi - jamoat salomatligi.
JSST hujjatlarida odamlar salomatligi bu - ijtimoiy sifat ekanligi bir
necha bor ta’kidlanib, uni baholashda quyidagi ko‘rsatkichlardan
foydalanish tavsiya etiladi:
– yalpi ichki mahsulotlardan sog‘liqni
saqlashga ajratilgan
umumiyxarajat;
birlamchi tibbiy – ijtimoiy yordamning ommabopligi;
aholini tibbiy yordam bilan qamrab olinganligi;
aholini
emlash darajasi;
malakali mutaxassislar bilan homiladorlarni tekshirish darajasi;
bolalarning ovqatlanish holati;
bolalar o‘limi darajasi;
kutilayotgan o‘rtacha umr;
aholining gigienik savodxonligi.
Tibbiy ijtimoiy
tadqiqotlarda ayrim guruh, mintaqaviy jamoat
salomatligiga baho berishda quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
1.
Demografik ko‘rsatkichlari.
2.
Kasallanish ko‘rsatkichlari.
3.
Nogironlik ko‘rsatkichlari.
4.
Jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlari.
Demografik ko’rsatkichlariga tug’ilish, o’lim, bolalar o’limi,
perinatal o’limi, onalar o’limi, serpushtlik, tabiiy o‘sish, o’rtach yashash
davomiyligi kabi ko‘rsatkichlar kiradi.
Kasallanish ko’rsatkichlariga
birlamchi kasallanish, umumiy
kasallanish, vaqtinch mehnat qobiliyatini
yoqotish kasallanish,
jarohatlanish, tibbiy ko’rikda aniqlangan kasallanish ko’rsatkichlari,
kasallanish dinamikasi va hokazolar kiradi.
Nogironlik ko’rsatkichlariga birlamchi nogironlik (kalendar yili
davomida ma’muriy hududa ro‘yxatga olingan birlamchi nogironlar
kontingenti) va umumiy to‘plangan nogironlar (aholi
orasida
nogironlarning umumiy kontingenti) ko’rsatkichlari kiradi.
Jismoniy rivojlanish ko’rsatkichlari - bo’yi uzunligi; vazn; ko’krak
qafasi diametri;
bosh aylanasi; mushaklar kuchi.
