111
respublikada kasalliklarni oldini olishga qaratilgan harakatning qonuniy
asoslari yaratildi. 1993 yil mustaqilligimizning
dastlabki yillaridayoq
onalar, bolalar va yoshlar salomatligi hamda ma’naviyatini
mustahkamlash ishlarida faol qatnashgan kishilarni rag'batlantirish
maqsadida «Sog'lom avlod uchun» ordeni tayinlanib, shu nomdagi
xalqaro jamg'arma tashkil etildi. 1996 yilda «Fuqarolar salomatligini
saqlash to'g'risida», 1998 yilda «Respublikada sog’liqni saqlash tizimini
isloh qilishning Davlat dasturi» to'g'risidagi Prezident qonun va
farmonlari qabul qilindi. Natijada Respublikada qator profilaktik
tadbirlar amalga oshirildi. «Sog’lom avlod uchun», «Mehr-shavqat va
salomatlik, «Ekosan» kabi tashkilotlar vujudga keldi.
Onalar va
bolalarga zamonaviy tibbiy xizmat korsatish sohalari barpo etildi, jahon
andozalari darajasida xizmat ko'rsata oladigan shoshilinch va kechiktirib
bo'lmaydigan tez tibbiy yordam tizimi yaratildi. Aholiga malakali tibbiy
xizmatni yaqinlashtirish maqsadida qishloq vrachlik punktlari tashkil
etilib, shahar va tuman muasalalari bilan epchil shugillanadigan
«Salomatlik institutlari» tashkil etildi. Bulardan tashqari mustaqkillik
yillarida an’anaga aylangan har yilni ijtimoiy hayotning dolzarb
muammolaridan biriga bag'ishlash va shu muammolarni hal qilish
borasida Davlat dasturlari asosida ish olib borish tartibi ham sog’lom
turmush tarzidan iborat edi. Chunki sog’lom
turmush tarzi bu asosan
insoniy hatti harakatlarning yig'indisidir. Shuning uchun, vatanimizda
«Oila yili», «Ayollar yili», «Sog’lom avlod yili», «Onalar va bolalar
yili», «Qariyalarni qadrlash yili», «Obod mahalla yili», «Mehr va
muruvvat yili», «Sixat salomatlik yili», «Homiylar va shifokorlar yili»
kabi tadbirlarni xalqimiz sog'ligini saqlash yulidagi tadbirlar deb
baholash mumkin. Sharoitlarni yaratish bilan bir qatorda aholining o'z
sog'ligiga ma’suliyatini oshirish, ya’ni har bir fuqaroda sog’lom turmush
tarzi shakllantirishdek muhim hayot zarurati tobora ayon bo’lib
bormoqda. Zamon tibbiyoti yutiqlari, sog’lom turmush tarzi kechiruvchi
kishilarning hayot tajribalari, ilm-fan yutiqlarining
odam organizmi sir
asrorlariga chuqurroq kirib borishi, har bir organizmga individual
yondoshishga tug'ri keldi. Shu bilan o'z navbatida organizm talablariga
mos turmush tarzi va sog’lomlashtirish usullarini qo’llash, tibbiyotda
112
mutlaqo yangi oqimni, ya’ni sog’lom turmush
tarzi oqimini yuzaga
keltirdi. Bu oqimda har bir organizmga o'ziga xos yondoshish, unga
mos ovqatlanishni tashkil qilish, kun tartibi, Shunga o’xshash
munosobatlar va boshqalarni tashkil qilishga asoslangan.
Deyarli har
bir kishi ertami kechmi sog’liq bilan bog'liq muammoga duch keladi.
Chunki kishilar o’rtasida uchrayotgan o’limning asosiy sababchisi
kasalliklar va baxtsiz hodisalar bo’lib qolmoqda. Har birimizda
shakllangan tushunchaga ko'ra tabobatchi degan fikr tug'ilishi mumkin.
Turmush tarzi, salomatlik o’zgarishlarini
asosiy tendensiyalarini
aniqlaydigan etakchi umumlashgan omil bo’lib inson hayot faoliyatining
turli sifatlarida ko'rib chiqiladi. Turmush tarzini tibbiy ijtimoiy ta’rifi
bilan birgalikdagi strukturasiga quyidagilar kiradi:
Mehnat faoliyati va mehnat sharoiti.
Maishiy xo'jalik faoliyati (yashash joyining xili, yashash maydoni,
maishiy sharoitlar, maishiy faoliyatga vaqtning sarflanishi va
boshqalar);
Jismoniy kuchlarni tiklash va atrof muhit bilan munosobatlarga
yo'naltirilgan regrission faoliyat.
Oiladagi
ijtimoiylashtiruvchi
faoliyat
(bolalarni,
keksa
yoshdagilarni parvarishlash).
Oilani rejalashtirish va oila a’zolari orasidagi munosobatlar.
Ijtimoiy –psixologik status va uzini tutish xususiyatlarini
shakillanishi.
Tibbiy ijtimoiy faollik (salomatlik va tibbiyotga munosobatlar,
sog’lom turmush tarzini amalga oshirish) turmush
tarzi bilan quyidagi
tushinchalarni – hayot darajasini (odam boshiga to’gri keladigan foyda),
hayotning turmush sifati (insonning moddiy ta’minlanganlik darajasini
ta’riflovchi parametrlarni o'lchash), yashash uslubi (o'zini tutishning
psixologik individual o'ziga xosligi) yashash tartibi (turmush
ma’daniyati va boshqalar).
