• Tog‘ jinslarining genetik tasniflanishi Mag­ matik jinslar Massiv Chuquriikdagi Granit, siyenit, diorit
  • Meta- morfik jinslar Gneyslar (granitsimonlar), gil, slaneslar, (gil- tuproqli), marmarlar (ohaktosh, dolomitlar), kvarsitlar (qumtoshlar) Kvars
  • Bino va inshootlar qurilishi tem iryo




    Download 6,28 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet11/187
    Sana25.05.2024
    Hajmi6,28 Mb.
    #253711
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   187
    Bog'liq
    Qurilish materiallari A.Odilхo\'jayev

    2.2.1. Magmatik tog‘ jinslar
    Magmatik jinslar magmaning vulqon harakatlari natijasida yer yuziga 
    toshib chiqishidan yoki yeming yoriq va bo‘shliqlarida qotishidan hosil 
    bo‘ladi. M agmaning sovush sharoitiga nisbatan chuqurlikda qotgan 
    (intruziv) va toshib chiqqan (effuziv) turlarga bo‘linadi. Chuqurlikda 
    qotgan magmatik tog‘ jinslarga granit, siyenit, diorit, gabbro va boshqalar 
    kiradi. Bunday jinslar yuqori bosim va kislorodsiz muhitda asta-sekin 
    sovigani uchun o ‘ta zich kristall strukturaga ega bo‘ladi.
    18


    Toshib chiqqan magmatik jinslar (bazalt, andezit, diabaz, porfir va 
    shu kabilar) yer yuzida tezlik bilan sovishi natijasida tola kristallanmagan 
    bo‘ladi. Sovlsh davrida gazsimon moddalarning ajrab chiqishi g ‘ovak 
    toshlami (pemza, tuf) hosil qiladi.
    Magmatik jiftslarni hosil qiluvchi asosiy minerallarga kvars, dala 
    shpatlari, temir-m%nezialli silikatlar kiradi.
    2.1-jadval
    Tog‘ jinslarining genetik tasniflanishi
    Mag­
    matik
    jinslar
    Massiv
    Chuquriikdagi
    Granit, siyenit, diorit,
    gabbro
    Toshib chiqqan
    Porfir, kvars, diabaz, traxit, 
    porfirit, andezit
    Bo‘laklan- 
    gan (otilib 
    chiqqan)
    Sochiluvchan
    Vulqon kuli, pemza
    Sementlangan
    Vulqon tufi
    Cho‘kin- 
    di jinslar
    Mexanik
    cho‘kindilar
    Sochiluvchan
    sementlangan
    Giltuproq, qum, shag’al. 
    qumtosh, konglomerat, 
    brekchiya
    Kimyoviy
    cho‘kindilar
    Gips, angidrit, magnezit, 
    dolomit, ohaktufi, ohaktosh
    Orgonogen
    cho‘kindilar
    Chig’anoqli ohaktosh, mel, 
    diatomit, trepel
    Meta-
    morfik
    jinslar
    Gneyslar (granitsimonlar), gil, slaneslar, (gil- 
    tuproqli), marmarlar (ohaktosh, dolomitlar), 
    kvarsitlar (qumtoshlar)
    Kvars 
    - (S i0 2) kristall tuzilishga ega juda zich, mustahkam va 
    agressiv muhitlarga chidamli. Kvarsning siqilishdagi mustahkamligi 2000 
    MPa gacha, cho‘zilishdagi mustahkamligi esa 100 MPa gacha bo‘ladi. 
    Qattiqligi jihatidan topaz, korund va olmosdan keyin to‘rtinchi o‘rinda 
    turadi. Erish harorati 1700°S. Kvars qum sifatida cho‘kindi tog‘ jinsining 
    asosini tashkil etadi.
    Dala shpati -
    magmatik jinslaming 60-70 foizini tashkil etadi. Dala 
    shpatining Ortoklaz (K20 A l20 3-6Si02) va Plagioklaz (Na20 A l 20 3-6Si02
    - albit, C a0 A l,03-2Si02- anortit) turlari mavjud. Uning mustahkamligi
    19


    (120 - 170MPa) va chidamliligi kvarsga nisbatan kamroq bo‘ladi. Dala 
    shpati yemirilishidan gil kabi cho‘kindi jinslar hosil bo‘ladi.
    Temir-magnezialli silikatlarga
    - olivin, piroksenlar, amfibolalar, 
    magnezialli silikatlarga serpentinlar, xrizotil asbest va shu kabilar kiradi.
    Alyumosilikatlarga
    muskavit, flogopit va biotit, gidroslyudalar gidro- 
    muskovit, gidrobiotit kiradi. Temir magneziallami va alumosilikatlarni 
    rangli m inerallar (yashil, to ‘q yashil, qoramtir va h.k.) deb yuritiladi. 
    S lyudalardan tashqari, bu guruh m inerallar to g ‘ jinslariga yuqori 
    mustahkamlik beradi.
    Magmatik j ins larstrukturasi vateksturasi bilan farqlanadi. Magmaning 
    chuqurlikda asta-sekin sovushidan to ‘la kristalli struktura hosil bo‘ladi. 
    D onalar o ‘lchamiga qarab yirik donali (5 mm ko‘p), o ‘rtacha donali 
    (1-5 m m .) va mayda donali (0,5-1 mm.) hamda notekis donador va tekis 
    donador bo‘ladi (2.1-rasm).
    M agm atik jinslar, asosan, massiv teksturaga, o ‘ta yuqori zichlikka 
    ega mustahkam, sovuqqa chidamli, suv shimuvchanligi juda kam bo‘ladi. 
    Ulaming siqilishga mustahkamligi 100-300 MPa, o ‘rtacha zichligi 2600- 
    3000 kg/m 3, suv shimuvchanligi 1 foiz kam (hajmiga nisbatan), issiq 
    o ‘tkazuvchanlik koeffltsiyenti 3 W/(m °C).

    Download 6,28 Mb.
    1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   187




    Download 6,28 Mb.
    Pdf ko'rish