Biokimyo va molekulyar




Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/123
Sana27.05.2024
Hajmi1,86 Mb.
#255326
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   123
Bog'liq
Biokimyo va molekulyar

3.7.
§. 
DNK ning uchlamchi strukturasi 
DNK quyidagi shakllarga ega: chiziqli, dumaloq, 2 zanjirli va 1 zanjirli.
“Yopishqoq” uchli ikki ipli DNK halqa hosil qilishi mumkin, u DNK 
ligaz yordamida sakarofosfat zanjiri bo'ylab kovalent ravishda bog'lanadi.
Eukaryotik hujayralardagi DNKning uchlamchi tuzilishi, DNKning ko'p 
spiralizatsiyasi oqsillar bilan komplekslarning hosil bo'lishi bilan ajralib 
turishi bilan farq qiladi. 
Odamning 46 xromosomalari (xromatidlari) 23 juft bo'lib tashkil etilgan. 
Xromosomaning o'rtacha uzunligi 130 million tayanch jufti (bp) va 5 sm 
uzunlikka ega.1-xromosoma 263 million bp, 46-xromosoma 50 million bp dan 
kam. Agar siz barcha DNKlarni B konformatsiyasida bir qatorga qo 'ysangiz, 
unda ularning umumiy uzunligi 2 metrdan oshadi. Odamning 16 -
xromosomasining uzunligi 2,5 mikron, DNKning o'zi esa 3,7 sm.
Bunday uzunlikdagi DNKni faqat ma'lum bir qadoqlash vositasi bilan 
yadroga kiritish mumkinligi aniq. Insonning DNKning uchin chi tuzilishi 
shakllanganda uning hajmi o'rtacha 100 ming marta kamayadi.
Xromosoma moddasi - xromatin tarkibida DNKning o'zi bilan bir 
qatorda gistonlar, giston bo'lmagan oqsillar va oz miqdordagi RNK ham 


49 
mavjud. Nukleosomal yadroda giston oktameri mavjud (2 x (H2a + H2b + H3 
+ H4)). 
Giston oddiy oqsil (taxminan 50% xromatin). Nukleosomal yadro ikki 
zanjirli o'ralgan DNKning giston oktameri 1,5 burilish bilan o'ralgan holda 
hosil bo'ladi; qo'shimcha protein - histon H1 alohida kiritiladi. Hammasi 
birgalikda xromatos deb nomlanadi. 
 
 
15-rasm. Xromatosomning umumiy k
o‘
rinishi. 
Xromatosomalar ikki zanjirli DNK sarmalida 20 dan 90 tagacha juftlik 
oralig'ida (bog'lovchi deb ataladi) hosil bo'ladi va ipga o'ralgan munchoqlarga 
o'xshaydi. Keyingi qadam juda uzun boncuk ipini spiralga aylantirishdir. 
Ushbu spiral, o'z navbatida, xromosomaning kichik qismi bo'lgan klasterlar 
hosil bo'lgan ikkita ipli arqonlarga buriladi: 

Download 1,86 Mb.
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   123




Download 1,86 Mb.
Pdf ko'rish