134
ham hosil
bо‘ladi
. Hujayra suyuqligida pirofosfataza fermenti borligi tufayli
pirofosfat tezda gidrolizga uchraydi. Shuning uchun, aminoatsiladenilatni
hosil
bо‘lish
i qaytalama
bо‘lmasdan
, bir tomonlama reaksiyadir.
Aminokislotani keyingi bosqichida aminoatsiladenilatdagi
qoldig‘i
t-
RNK ning oxirgi qatoridagi adeninga tegishli ribozadagi 3
I
-uglerod
atomiga
bog‘lanadi
.
H
2
N C
R
H
CO~O
АМФ
+
O
H
H
Аденин
OH
OH
H
H
CH
2
т
-
РНК
Аминоациладенилат
АРС
-
аза
АМФ
O
H
H
Аденин
OH
H
H
CH
2
CO~O
H
R
C
H
2
N
Аминоацил-т
-
РНК
Uzoq vaqtlar davomida aminoatsil guruhi faqat adenindagi ribozaning
3
I
- uglerod atomiga
bog‘lanadi
, deb kelar edik. Keyinchalik
ma’lum
bо‘lishicha
, shunday vazifani ribozadagi 2
I
-uglerod atomi ham bajarishi
mumkin ekanligi aniqlandi.
Jumladan, fenilalanin, leysin va izoleysinlar
qoldiqlari ribozaning 2
I
-uglerod atomidagi gidroksil guruhiga ARS-aza orqali
bog‘lanadi
. Serin va treonin aminokislotalari ribozaning 3
I
-uglerod atomiga
bog‘lanadilar
. Tirozin va sesteinlar esa ribozaning 2
I
-va 3
I
-uglerod
atomidagi
gidroksilga
bog‘lanadilar
. Aminoatsil-t-RNK ribozaning 2
I
-uglerod atomidan
3
I
-uglerod atomiga va teskari tomonga k
о‘chirilishi
mumkin.
Hosil
bо‘lgan
aminoatsil-t-RNK
о‘z
aminokislotasini ribosomaga
yetkazib, u yerda peptidlanish jarayoni ketadi. Hujayrada oqsilning
sitoplazmatik sintezi aminokislotaning faollashishi,
transport RNK bilan
bog‘lanishi
va ribosomaga
kо‘ch
irilishidan iborat:
Oqsillarning biosintezi oqsil sintezlovchi mikrofabrika
bо‘lmish
ribosomalarda sodir
bо‘ladi
. Ribosomalar
kо‘p
komponentli oqsil sintezlovchi
135
tizimni
о‘zida
qamrab,
genetik
informatsiyani
tо‘liq
о‘qilishi
va
realizatsiyasini bexato amalga oshiradi. Ribosomalar
katalitik xususiyatga ega
bо‘lib
, peptid
bog‘larini
hosil qilib, peptidil-t-RNK ni mexanik ravishda
kо‘chirilishini
ham
ta’minlaydi
. Ular
о‘zlarining
asosiy vazifalari oqsillarni
sintezlashdan tashqari, ribosomalar xususiy
biogenezlarini ham amalga
oshiradi.
Hujayrada oddiy holatda ribosomalar faol
bо‘lmay
, subbirliklari birga
assotsiatsiya holatida
bо‘lmay
, ajralgan
kо‘rinishda
bо‘ladilar
.
Transkripsiya
jarayonida hosil
bо‘lgan
i-RNK ribosomaga
bog‘langandan
sо‘ng
u faol
holatiga
о‘tadi
. Ribosomalar faol holatda oqsillarni genetik kod asosida
sintezlaydi.
