73
Odatda, foydalanuvchi simsiz tarmoq bilan o‘zaro aloqani ta’minlash bilan bir qator-
da, muayyan ilovalar bilan bog‘liq boshqa vazifalarni bajaruvchi kompyuter qurilmalari
(computer device) bilan ish ko‘radi.
Mobillik
- simsiz tarmoqning eng sezilarli afzalliklaridan biridir. Masalan, mobillik xus-
usiyatidan qandaydir bino bo‘yicha xarakatlanuvchi va o‘zining PDAsi yordamida elektron
pochtani oluvchi yoki jo‘natuvchi odam foydalanadi. Bu holda PDA simsiz tarmoq infra-
tuzilmasiga uzluksiz yoki tez-tez tiklanuvchi ulanishni ta’minlashi lozim.
Kompyuter qurilmalari.
Kompyuter qurilmalarining (ba’zida
ularni mijozlar deb
atashadi) ko‘pgina xillari simsiz tarmoq bilan ishlayoladi. Ba’zi kompyuter qurilmalari foy-
dalanuvchilar uchun atayin qurilgan bo‘lsa, boshqalari oxirgi tizim hisoblanadi.
Simsiz qurilmalar xavfsizligi muammolari
Simsiz qurilmalarni to‘rtta kategoriyaga ajratish mumkin:
noutbuklar, cho‘ntak
kompyuterlari (PDA), simsiz infratuzilma (ko‘priklar, foydalanish nuqtalari va h.) va uyali
telefonlar.
Noutbuklar — korporativ simsiz tarmoqlarda va SOHO (Small Office Home Office -
kichik va uy ofislari) tarmoqlarida keng tarqalgan qurilma.
Fizik xavfsizlik noutbuklar uchun jiddiy muammo hisoblanadi. Bunday kompyut-
erlarni xarid qilishdagi parametrlardan biri-uning o‘lchami. Noutbuk qanchalik kichkina
bo‘lsa, u shunchalik qimmat turadi. Boshqa tarafdan, noutbuk qanchalik kichkina bo‘lsa,
uni o‘g‘irlash shunchalik osonlashadi. SHifrlash kalitlarining, masalan, WEP-kalitlar (Wired
Equivalent Privacy), dasturiy kalitlar, parollar yoki shaxsiy kalitlarning (PGP, Pretty Good
Privace kabilar) yo‘qotilishi katta muammo hisoblanadi va uni ilovalar yaratilishi bosqichi-
dayoq hisobga olish zarur. Niyati buzuq odam noutbukni o‘z ixtiyoriga olganidan so‘ng
aksariyat xavfsizlik mexanizmlari buzilishi mumkin.
Noutbuklarning mobilliligi ularning korporativ tarmoqlararo ekranlar (brandmau-
erlar) bilan himoyalanmagan boshqa tarmoqlar bilan ulanish ehtimolligini oshiradi. Bu
Internet-ulanishlar,
foydalanuvchi tarmoqlar, asbob-uskuna ishlab chiqaruvchilarining
tarmog‘i yoki raqiblar ham joylanuvchi mehmonxona yoki ko‘rgazmalardagi umumfoy-
dalanuvchi tarmoqlar bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda mobil kompyuterlarning axborot
74
xavfsizligi xususida jiddiy o‘ylanish lozim.
Noutbuklarning fizik saqlanishlarini ta’minlash usullaridan
biri-xavfsizlik kabelidan
foydalanish. Ushbu kabel noutbukni stolga yoki boshqa yirik predmetga “boylab” qo‘yish-
ga mo‘ljallangan. Albatta, bu yuz foizlik kafolatni bermaydi, ammo har xolda o‘g‘rining
anchagina kuch sarf qilishiga to‘g‘ri keladi.
Noutbuklarning tez-tez o‘g‘irlanishi sababli, axborotni arxivlashning xavfsizli-
kni ta’minlashga nisbatan muhimligi kam emas. SHifrlash dasturlari fayllar xavfsizligini
ta’minlashda yoki qattiq disklarda shifrlangan ma’lumotlar xajmini yaratishda ishlatiladi.
Bu ma’lumotlarni rasshifrovka qilish uchun, odatda, parolni kiritish yoki shaxsiy kalitlarni
ishlatish talab etiladi. Barcha axborotlarni shifrlangan fayllarda yoki arxivlarda saqlanishi
kerakli fayllar to‘plamini arxiv uchun nusxalashni engillashtiradi, chunki ular endi ma’lum
joyda joylashgan bo‘ladi.
O‘g‘rilar uchun noutbuklar “birinchi nomerli nishon”
ekanligini foydalanuvchilar
tushunib etishlari va ularni qarovsiz qoldirmasliklari zarur. Hatto ofislarda noutbukni ke-
chaga qoldirish mumkin emas, chunki ofisga ko‘p kishilar (kompaniya xodimlari, farrosh-
lar, mijozlar) tashrif buyuradilar.
Axborotning chiqib ketishi noutbuk egasining ko‘p odamlar to‘plangan joylarda
ham sodir bo‘lishi mumkin. Samolet - kompaniya menedjerlari foydalanadigan
odatdagi
transport vositasidir. Samoletda qo‘shni kreslodagi yo‘lovchi noutbuk egasining elkasi us-
tidan muhim axborotni o‘qib olishi mumkin. Hatto “uy sharoitidagi” noutbuklar ham hi-
moyalanishi zarur. Bu holda kompyuterning himoyasi server himoyasidan farqlanmaydi.
Juda ham zarur bo‘lmagan servislarning o‘chirilishi qurilma ishlashini yaxshilaydi.
O‘zining dasturiy ta’minotini noutbukka o‘rnatgan niyati buzuq odam xavfsizlikning
barcha mexanizmlarini chetlab o‘tish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Kompyuterni o‘z ixtiyoriga
olgan o‘g‘ri unga o‘zining dasturini o‘rnatganida uni tuxtatib bo‘lmaydi. BIOSda (Basic
Input/Output System-kiritish/chiqarishning bazaviy tizimi) va qattiq diskda o‘rnatilgan
parollar o‘g‘rilangan noutbukdan foydalanishga to‘sqinlik qilishi mumkin. Ushbu barcha
vositalar, afsuski, tajribali xaker uchun to‘siq bo‘laolmaydi.
