|
-savol. Kooperativlik tushunchasi
|
| bet | 2/9 | | Sana | 21.06.2024 | | Hajmi | 27,92 Kb. | | #264995 |
Bog'liq Biomakromolekulalardagi ta’sirlashuvchi kuchlar. Makromolekulala-fayllar.org35-savol. Kooperativlik tushunchasi. Ko’pgina biopolimerlar faoliyati, ularning
nigandlar - L (tuban Molekulyar birikmalar - gormonlar, menabonitlar, dorivor
moddalar,
ionlar)
bilan
kompleks
hosil
qilishi
orqali
amalga
oshadi.
Makromolekulalarning ligandlarni biriktirib, kompleks hosil qilish jarayoni gemga ega
oqsillar, ayniqsa, gemoglobini (Hb) va mioglobinda (Mb) batafsil o’rganilgan.
Gemoglobinning, jumladan, mioglobinning kislorod bilan kompleks Hb(02)4, Mb02
hosil qilib to’yinishi, kislorodning parsial bosimiga r02 bog’liq bo’lib, bog’liqlik
to’yinish grafigi tarzida tasvirlanadi. Gemoglobinning 50% to’yinishiga mos r02
kattaligi, Hb-ning kislorodga yaqinlik o’lchov (R50) sifatida qabul qilingan.
Gemoglobinning kislorodga to’yinish grafigi, mioglobinning shu xil (giperbona)
grafigidan farqlanib, sigmoid shaklga ega bo’ladi. Xiln modeliga ko’ra, molekuladagi
kislorod bog’lovchi markazlar (gemlar) mustaqil bo’lmay, markazlardan biriga birinchi
02 molekulasining birikishi, boshqa markazlarning 02 ga yaqinligini oshiradi, ikkinchi
molekula 02 ning birikishi, uchinchi 02 molekulaning birikishini osonlashtiradi va h.k.
Mana shu xil markazlar to’ldirilishi barobari, bir xil markazlar assosiasiya
konstantalarining o’zgarishi orqali amalga oshadigan bog’lanish - kooperativ
bog’lanish deb ataladi. Bir vaqtning o’zida n-ta ligandning makromolekulaga birikish
reaksiyasi M+nL ( MLn tarzida tasvirlanib, jarayon assosiasiya konstantasi (Ka)
ifodalanadi. Mazkur tenglamadan, makromolekulaning nisbiy to’yinish holi uchun
[MLn] = Ka*[M]*Cn hosil qilib, [MLn] = Y va [M] = 1-Y orqali ifodalab, tenglamani
Y/(1-Y) = Ka*Cn holiga keltiramiz. Ularni logarifmnab, Xiln tenglamasini keltirib
chiqaramiz, ya’ni lg[Y/(1-Y)] = lgKa+ n .lgC. Mazkur tenglama, makromolekula nisbiy
to’yinish darajasining ligand konsentratsiyasiga bog’liqligini tasvirlab, absissa o’qiga
muayyan bir og’ish (tg() hosil qilib joylashgan to’g’ri chiziq Xiln grafigi ko’rinishida
namoyon bo’ladi. Kooperativnik holida, Xiln grafigi maksimal og’ishining tg( burchagi
Xiln koeffisiyentiga (h-ga) teng ya’ni tg aqn. Mazkur koeffisiyent kooperativ jarayonlar
uchun h>1 yoki h<1 bo’lishi, ya’ni ijobiy yoki salbiy bo’lishi mumkin.
kooperativnikning yo’qligini masalan, hMb q bildiradi. Ot gemoglobinining Xiln
koeffisiyenti h q 2,9 ga, qum chulvalchangining gemoglobinida h q 6 ga teng.
|
| |
