109
6 xizmat qiladi va o’zakda 1 joylashgan bo’ladi. Magnit oqim uchun yo’lni
(magnit o’tkazgichni) o’zak 1, yarmo (egar) 2, yakor (langar) 4 va havo tirqishi
5 hosil qilishadi. Yarmoda kontakt tizimi 3 va yakor o’rnatiladi. Yakor, magnit
o’tkazgichni harakatlanuvchi qismi hisoblanadi va kontaktlarga mexanik ta’sir
ko’rsatish uchun xizmat qiladi.
Elektr magnit rele konstruksiyasini (4.7-rasm) ikki qismga: qabul qiluvchi
(o’zlashtiruvchi) va ijrochiga ajratish mumkin. O’zlashtiruvchi qism kirish
x
kattaligiga reaksiya (javob) beradi. Unga cho’lg’amdagi tok qiymatiga reaksiya
beradigan–cho’lg’am, o’zak, yarmo va yakor, ya’ni elektr magnit kiradi. Ijrochi
qismga–tashqi zanjirga ta’sir ko’rsatadigan tizim kiradi.
4.7-rasm. Elektr
magnitli rele
Tashqi zanjirlarni (yuklamalar
Ryu1 va
Ryu2) almashlab ulaydigan
kontakt tizimi, uchta qayishqoq prujinalar va ularda mustahkamlangan
kontaktlardan iborat. Umumiy
Y kontaktni prujinasi
yakor bilan mexanik
ulangan. Pastki kontakt orqa (ortdagi)
O kontakt deb ataladi. Agar rele toksiz
bo’lsa, u tutashgan bo’ladi. Orqa kontakt orqali
Ryu1 yuklama
ulangan
bo’lishligi lozim (masalan, stansiyaga kirish svetoforini qizil lampasi). Yuqori
kontakt ro’para (frontal)
P kontakt deb ataladi. Agar toksizlantirilgan bo’lsa, u
ajratilgan bo’ladi. Ro’para kontakt orqali
Ryu2 yuklama ulanadi,
u esa normal
holatda uzilgan (ajratilgan) bo’lishi lozim (masalan, stansiyadagi svetoforni
yashil lampasi). Ushbu releni ishlash prinsipi–bu yakorga ega elektr magnitni
110
ishlash prinsipidir.
S kalitni tutashtirganda cho’lg’amni chiqarmalariga ta’minot
manbai ulanadi. Cho’lg’amdan
tok oqadi va magnit F oqim hosil bo’ladi.
Buning natijasida yakor o’zakka tortiladi va o’zi bilan
Y umumiy prujinani
yuqoriga siljitadi. Orqa kontakt ajraladi va ro’para kontakt tutashadi,
R
yu1
yuklama uziladi,
R
yu2
esa ulanadi.
S kalitni ajratilishi va ta’minot manbaidan rele
cho’lg’amini
uzilishi bilan tarang P va
Y prujinalarni ta’siri kuchayadi, yakor
dastlabki (qo’yib yuborilgan)
holatiga qaytadi; ro’para kontakt ajraladi va orqa
kontakt tutashadi.
R
yu2
yuklama uziladi,
R
yu1
yuklama esa ulanadi. Ro’para
kontaktga nisbatan ushbu elementni kirish–chiqish tavsifini qo’ramiz. Kirish
x
miqdori bo’lib rele cho’lg’amidagi
I
yu
tok hisoblanadi. Agar rele
toksizlantirilgan
I
yu
=0 bo’lsa, rele yakori qo’yib yuborilgan.
Shu sababli P
kontakt ajratilgan va yuklamadagi tok nolga teng (4.8, a-rasmdagi
a-nuqta).
