Zona
|
Tuproq
|
Tuproq ahvoli
|
Mikroblarning umumiy soni 1 g da tuproqda mingta
|
Bakteriya lar %
|
Sporalar (bakteriya lar hisobidan)
|
Aktino-misetlar %
|
Zambu-rug’lar %
|
Tundra va taiga
|
tundra – gilli va gilli podzol
|
Qo’riq yerlar
Madaniylashgan yerlar
|
2140
4870
|
95,6
98,0
|
0,7
0,6
|
1,4
1,6
|
3,0
0,4
|
Aralash o’rmonlar
|
podzol va chimli podzol
|
Qo’riq yerlar
Madaniylashgan yerlar
|
1090
2620
|
89,3
70,7
|
12,0
14,9
|
8,0
28,2
|
2,7
1,1
|
O’rmon dasht va dasht
|
qora tuproq
|
Qo’riq yerlar
Madaniylashgan yerlar
|
3630
4530
|
63,8
64,4
|
21,4
24,5
|
35,4
35,1
|
0,8
0,5
|
Quruq dashtlar
|
kashtan tuproq
|
Qo’riq yerlar
Madaniylashgan yerlar
|
3480
6660
|
64,8
67,6
|
19,3
23,0
|
34,6
32,0
|
0,6
0,4
|
Chalacho’l va cho’l
|
qo’ng’ir va kulrang tuproq
|
Qo’riq yerlar
Madaniylashgan yerlar
|
4490
4380
|
63,4
66,1
|
17,7
19,8
|
36,1
33,6
|
0,5
0,3
|
4 - jadvalda berilgan ma'lumotlar ikkinchi qonuniyatning ochilishiga sabab bo'ladi. Shimoliy yerlar tuproqlarida uchrovchi spora hosil qiluvchi bakteriyalar va aktinomitsidlar janubda nisbatan kam kuzatiladi.
Bu guruh vakillarining foiz ko'rsatgichi janubiy zona tuproqlarida keskin o'zgaradi.
Orbita o’qida mikroorganizmlarning soni ko’rsatilgan (mln/g quruq tuproqda)
A – qo’riq yer tuprog’i B – madaniy tuproq: a – podzollashgan tuproq, b – chimli podzol tuproq, v – kulrang o’rmon tuprog’i, g – qora tuproq, d – kulrang tuproq, 1 – sporasiz bakteriyalar, 2 – aktinomisetlar, 3 – batsillalar)
(E.N.Mishustindan olingan)
Turli tuproqlarda organik moddaning parchalanishi bilan bu jarayonlarni bog'lash mumkin. Umuman olganda batsillalar va aktinomitsidlar ozuqaviy muhit qoldiqlarining oxirgi bosqichlarida ko'payadi. Shimoldagi tuproqlar kislotali reaksiyaga ega va bu aktinomitsidlarga yomon ta'sir qiladi.
Ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, madaniylashgan tuproqlarda bakteriyalar soni ko'p bo'ladi.
Ba'zi olimlarning o'ylashicha saprofit bakteriyalarning tuproqdagi sonini aniqlash uchun 1 gramm tuproqni emas, balki 1 gramm tuproq chirindisi tarkibidagi mikroorganizmlar sonini sanash kerak, deb o'ylaydilar. Chunki saprofit bakteriyalar bevosita tuproq tarkibidagi organik modda bilan bog'liq. Hisoblashlarga ko'ra mikroorganizmlar tomonidan janubiy zona tuproqlarida organik birikmalar ko'proq o'zlashtirilar ekan (5 - jadval).
|
