28
birinchisi sanalmish bu Kalomi sharifning til va bayon jihatidan ilohiy mo‘jizaligi
ham uni arab tilida o‘qib, fikr yuritgandagina namoyon bo‘ladi. Boshqa har qanday
tilga o‘girilganda Qur’on
tiliga xos xususiyatlar, nazmiy uslub, maftunkor ohang
va ruhiy ta’sir o‘z kuchini yo‘qotadi. Tarjimon har qancha mahoratli,
tajribali
lug‘atga boy bo‘lmasin, oyatlarning arabcha holidagi mazmunini boshqa tilda
mukammal ifoda eta olmaydi. Bu inkor etib bo‘lmas haqiqat. Arab tilida o‘qib
anglash esa, hammaning ham imkon darajasida emas. Hatto arablarning o‘zlari
ham Qur’on oyatlarini to‘la tushuna olmasliklarini tan oladilar. Ulug‘ sahobalar
ham ko‘pdan-ko‘p oyatlar mazmunida bahslashib,
bir yechimga kelisha olmay,
Rosul alayhissalomning o‘zlaridan so‘rab, aniqlab olganlari to‘g‘risida sahih
hadislar mavjud. Qur’oni karimni boshqa tillarga tarjima qilish harakati ancha
qadimdan boshlangan. Ayniqsa, arab bo‘lmagan xalqlarning islomga kirishlari bu
harakatga asosiy sabab bo‘lgan. Garchi islom ulamolari oyatlarni har qanday tilda
sharhlab tafsir qilishga ruxsat bersalar-da, biroq so‘zma-so‘z tarjima qilib yozishga
mutloqo izn bermaganlar, zero tarjimani yozib qo‘yishlik bilan Qur’on
mazmun
shundangina iborat degan iddao bo‘ladi, deb uning mas’uliyatidan qo‘rqqanlar.
Shuning uchun ajdodlarimiz me’rosida o‘zbekcha tafsirlar ko‘p. Ammo sof ona
tilimizdagi tarjimalarni deyarli uchratmaymiz. Keyingi asrlarda Qur’oni karim
jahon xalqlarining ko‘pgina tillariga tarjima qilindi. Shuningdek, o‘zbek tilida ham
bir qancha tarjimalar paydo bo‘ldi. Yuqoridagi fikrlar asosida hech ikkilanmay
ayta olamizki, sharq adabiyotining vakillari o‘z
asarlarida, g‘azallarida Qur’oni
karimdan asosiy manbaa sifatida foydalanganlar. Xususan: Ahmad Yassaviy,
Ahmad Yugnakiy, Mashrab, Sulaymon Boqirg‘oniy, Iqoniy, Qul Ubaydiy,
Xudoydod, Nasimiy kabi shoirlar ijodida Qur’oni karimda bor fikr va g‘oyalar
ilgari suriladi. Hozir biz Sulaymon Boqirg‘oniy
qalamiga mansub bir nechta
hikmatlarning tahliliga to‘xtalib o‘tamiz.
Hikmat:
Saharda uyg‘onubon zikr ayg‘il,
29
O‘lumni fikr etibon ko‘ngil tirgil.
Qorong‘i go‘ring ichra charog‘ etgil,
Chirog‘ing namoz turur qilmasmusan?
Ushbu hikmat didaktik ruhda yozilgan bo‘lib, islom dinining beshta
arkonidan biri bo‘lgan namoz o‘qishning zarurati haqida so‘z boradi. Adib har
birimizni har lahzada o‘limni yod etib, uni istalgan vaqtda
eshik qoqib kelishini
unutmaslikka, vafotimizdan so‘ng abadiy manzilimiz bo‘lmish qorong‘u
go‘rimizni o‘qigan namozlarimizgina yoritib, bizni jannatga yetaklovchi bir qadam
bo‘lishini ta’kidlaydi. Bu haqida dinimizning muqaddas Qur’oni Karimda shunday
fikrlar bor:
“Islom 5 dalildan iborat”dir:
1. Kalimai shahodat(aytmoq);
2. Namoz o‘qimoq;
3. Zakot bermoq;
4. Ramazon ro‘zasini tutmoq”;
5. Haj qilmoq (imkoni bo‘lsa).
