gultojbargdan iborat ekanligini ham da gulkosachabargning gultoj-
barglar bilan ketm a-ket joylashganligini k o ‘ramiz. Changchi k o ‘p,
urug‘chi bitta, am m o bu u ru g ‘chi ikkita m eva bargchadan tashkil
topgan.
Ustki tugunchasi, y a ’ni gulning boshqa qismlari shu tugun
cha tagida joylashgan b o ‘ladi. K osacha kungurali beshta yoy shak
lida chiziladi, kosachani tashkil etgan bargchalar o ‘zaro q o ‘shilgan
bo‘lsa, yoylar uchburchak chiziq bilan birlashtirib q o ‘yiladi. Gultoj
ham beshta qavs bilan k o ‘rsatiladi. Changchi undan ortiq b o ‘lsa,
cheksizlik “oo” ishorasi yoziladi. D iagram m a m arkaziga tugun
cha xonasining soni k o ‘rsatilib, olcha gulining form ulasi yozib
q o ‘yiladi:
C a5 C o5 A _ G,
28- mashgulot.
N o‘xot (Pisum sativum ) gulini tekshirish
Asbob va materiallar:
yuqorida k o ‘rsatilgan
m ayda asboblar
va n o ‘xot guli, n o ‘xot gulining o ‘m iga mosh, beda, akatsiya yoki
loviya guli olinsa ham b o ‘ladi.
Ishlash tartibi.
Bu gullarda gultojbarg noto‘g ‘ri (zigom orf)
shaklda b o ‘ladi. T o ‘g ‘rilagich igna yordam ida gulning barcha
qismlari asta-sekin uzib olinadi. Uzib olingan gul qismlari buyum
oynasiga terib q o ‘yiladi. U ning kosachasi
beshta bargning biriki-
shidan paydo b o ‘lgan, kosacha ham, gultoj ham beshtadan. Tojbarg-
lar bir-biridan farq qiladi, har bir tojbarg m axsus nom ga ega: eng
kattasi - yelkan,
ikki yonidagi - eshkak, tagidagi ikkitasi qayiqcha
deyiladi. Q ayiqcha ikkita tojbarg yuqori qism ining birikib ketishi
natijasida paydo bo ‘ladi. Bu gulda changchilar qayiqcha ichida
bo‘lib, biroz egilib turadi. C hangchisi o ‘nta,
undan bittasi alohi-
da b o ‘lib, yelkanda joylashadi, to ‘qqiztasi esa changchi iplarining
o 'zaro q o ‘shilib ketishi natijasida naycha hosil etadi,
bu naycha
ichida tuguncha joylashadi, gulning u ru g‘chisi egilgan shaklda
bo‘lib, tum shuqchasi bir qirrali b o ‘ladi. D ukkakli o ‘simlik form u
lasi daftarga yozib q o ‘yiladi.
M asalan: C a5 Co 1+2+}2)A 9+l G,
N o ‘xot gul qism larining rasmi daftarga chizib olinadi, so ‘ngra
gul
diagram m asi chizilib, form ulasi yozib q o ‘yiladi.
