|
Jen’il atletika temasi’na tiyisli sorawlar
|
| bet | 10/88 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 1,61 Mb. | | #229494 |
Bog'liq Dene 002, “HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI” FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZULARI, 4, 3-mavzu Milliy urf-odat, qadriyat va an’analar – tarbiya asosi -fayllar.org, 1-Mavzu Media savodxonlik va axborot madaniyati evolutliyasi ha, Suv, suvning xossalari, suvning qattiqligi va uni yo`qotish usul, 128-131, Zulfiya Isroilova, Urazbaeva Sevara DTpptx, soda, 1. Polimorfizm tushunchasi. Polimorfizm turlari. Polimorfizmni kJen’il atletika temasi’na tiyisli sorawlar
Jen’il atletika sabaqlari’nda qaiiday fizikali’q si’patlar rawajlanadi’?
Jen’il atletikadan qanday sport tu’rleri wori’n alg’an?
3 , Sekiriw, juwi’ri’w , i’laqti’ri’w sabaqlari’nda qanday qa’wipsizlik texnikasi’ qag’i’ydalari’na a’mel qi’li’nadi’?
Stayyerlik ha’m sprinterlik juwi’ri’w degende neni tu’sinesiz?
Kross juwi’ri’wda qaysi’ fizikali’q si’patlar rawajlanadi’?
Sportshi’lar qi’sqa, worta arali’qqa juwi’rg’anda startti’n’ qaysi’ tu’rinen paydalanadi’?
Uzi’nli’qqa sekiriw waqti’nda juwi’ri’w worni’ qalay ani’qlanadi’?
BASKETBOL
Basketbol woyi’ni’ sport woyi’nlari’ni’n’ quramli’ bo’limi yesaplani’p, O’zbekistan Respublikasi’ni’n’ jan’a ma’mleketlik bilimlendiriw standartlari’ ha’m woni’n’ uluwma bilimlendiriw bag’darlamasi’nan i’layi’qli’ wori’n iyelegen. Bul woyi’ndi’ barli’q ma’mleketlerde jeti jastan jetpis jasqa shekem ha’mme su’yip , zawi’qlani’p woynaydi’. 30
Basketbol woyi’ni’ respublikami’z turmi’si’na 1920-ji’ldan baslap kirip kelgen ha’m ha’zirge shekem barli’q woqi’w ma’kemeleri bag’darlamalari’nda bar.
Bul woyi’ndi’ AQSH ti’n’ Springfild kolledjinde Djeyms Neysmit degen dene ta’rbiyasi’ woqi’ti’wshi’si’ wo’z woqi’wshi’lari’ menen bunnan 110 ji’l buri’n woylap tapqan. Usi’ waqi’tlarda topti’ ha’zirgidey saqi’ynag’a i’laqti’rmay, ba’lki a’piwayi’ sebetke taslag’an. Woyi’nni’n’ ati’ «basket» so’zinen kelip shi’qqan boli’p, wol «sebet», «bol» bolsa «top» degen ma’nisti an’latqan.
Basketbol ju’da’ qi’zi’qli’ ha’m ko’p qi’rli’, ha’r tu’rli ha’reketlerge bay woyi’n. Woyi’n waqti’nda tezlik penen juwi’ri’wlar birden qaptal ta’repke qaray wo’zgertilip , demde buri’li’p ha’m toqtap, topti’ bir halattan basqa halatqa wo’tkerip yamasa tosattan woni’ sherigine wo’tkerip, wo’zi tezlik penen bos wori’ng’a shi’g’i’p ali’p ha’m ja’ne usi’ topti’ ilip ali’p, sebetke taslawlar ha’m basqa ha’reketler a’melge asi’ri’ladi’. Ju’da’ ko’p sekiriwler shit asti’nda da hu’jimde ha’m qorg’ani’wda: birinshisinde sebetke — taslawlar, yekinshisinde — topti’ sekirip uslap ali’p , hu’jim zonasi’na wo’tiwler, bulardi’n’ ha’mmesi woyi’n dawami’nda woyi’nshi’ni’ ta’rk yetpeytug’i’n ha’reketler.
Basketbol menen shug’i’llani’w organizmnin’ barli’q bulshi’q yetlerin bir tegis ha’m ha’r ta’repleme rawajla- ni’wi’na ja’rdem beredi. Su’yek-bulshi’q yet ha’m de buwi’n- lardi’n’ ha’reketshen’ligin, ju’rek-qan tami’r xi’zmetin asi’radi’, dem ali’wdi’ ha’m de wo’sip kiyati’rg’an jas organizmnin’ zat almasi’wi’n jaqsi’laydi’. Basketbol woyi’ni’nda
adamnan ibarat yeki komanda qatnasadi’. Ha’rbir koman- dani’n’ tiykarg’i’ wazi’ypasi’ qarsi’las komandani’n’ sebe- tine ko’birek top tu’sirip ha’m wo’zinin’ komandasi’ sebe- tine top tu’sirmewge ha’reket yetedi. Woyi’n waqti’nda bir de komanda woyi’nshi’si’ni’n’ qoli’na top tu’sti degen-she wol wo’zinin’ komandasi’ menen de hu’jimge wo’tiwge haqi’li’. Woyi’nshi’ woyi’ng’a kirisiwden buri’n, topti’ tuwri’ uslawdi’ biliwi kerek (25-su’wret). Yeger de, komanda
25-su’wret.
qoli’ndag’i’ topti’ jog’altsa, wol wo’zinin’ woyi’nshi’lari’ menen qorg’ani’wg’a wo’tedi. Komandani’n’ jen’impaz boli’wi’na, woni’n’ ko’p ochko toplawi’na baylani’sli’. Woyi’nnan torg’a tu’sken ha’rbir top — 2 ochko yesap- lanadi’.
Woyi’n ushi’n basketbol tobi’ni’n’ wo’zi bolg’ani’ maqul. Woni’n’ salmag’i’ 567 den 650 grammg’a shekem boli’wi’ za’ru’r. Ayi’ri’m jag’dayda futbol tobi’n da qollani’w mu’mkin. Basketbol woylap tabi’lg’anda ko’p ji’llar futbol tobi’ qollani’li’p kelingen.
Awi’lli’q jerlerdegi maydan yamasa tegisliklerden 28 x 15 metrli yaki wonnan kishirek 24x22 metrli, yamasa 14^12 metrli qi’li’p basketbol maydani’ tayarlanadi’.
12 jasqa shekem bolg’an balalar mini basketboldi’ u’lkenlerge mo’lsherlengen (28x15 m li) maydanda woynasa da boladi’, biraq ja’riyma tobi’n taslaw ushi’n sebetten 4 metrli arali’q belgilenedi. Shittin’ wo’lshemi 90x120 sm, tor wornati’lg’an saqi’ynani’n’ u’lkenligi 0,45 m, tordi’n’ ken’ worni’ 0,30 m boli’p, shittin’ wo’zi jerden 2 m 60 sm biyiklikte wornati’ladi’ (26-su’wret). Topti’n’ salmag’i’ 450—500 gramm boladi’.
Yeger de saqi’ynani’n’ wo’zi tabi’lmasa, woni’ jasalma yetip islep alsa da boladi’. Qolda jasalg’an shittin’ wo’lshemi 1,8 x 1,2 m boli’wi’ kerek. Wol maydanni’n’ qaptal si’zi’g’i’na wornati’lg’an u’stinge bekkemleniwi mu’mkin. Sonda g’ana, haqi’yqi’y basketbol woyi’ni’n u’yretse ha’m shi’ni’g’i’wdi’ kewildegidey sho’lkemlestirse boladi’.
Basketbol maydani’ni’n’ wo’lshemleri. Basketbol mayda- ni’ni’n’ worayli’q si’zi’g’i’ yeki ta’repti, yag’ni’y koman-
26-su’wret.
dan’i’zdi’ hu’jim ha’m qorg’ani’w zonalari’na aji’rati’p turadi’. Maydanni’n’ yari’m saqi’ynadan baslap worayli’q si’zi’qqa shekem bolg’an bo’limi qarsi’laslardi’n’ aldi’n’g’i’ zonasi’ yesaplani’p, yekinshi yari’mi’ sizin’ qorg’ani’w zonan’i’z boli’p yesaplanadi’. Ja’riyma tobi’ taslanatug’i’n maydanshani’n’ bo’limi 3 sekundli’q zona yamasa shegara- lang’an zona dep ataladi’, sebebi sizin’ komandan’i’z top penen ba’nt bolg’an waqi’tta usi’ maydanshani’n’ ishinde 3 sekundtan uzaq tura almaydi’. 3 sekundli’q zona trapeciya formasi’n payda yetip , 6 metrli yari’m ha’m 5 m 80 sm uzi’n- li’qtag’i’ maydanni’n’ yeki ta’repinde qaptal si’zi’qlari’na biriktirilgen. Trapeciyani’n’ joqari’ bo’limi ja’riyma tobi’n taslaw si’zi’g’i’ dep ataladi’, woni’n’ uzi’nli’g’i’ 3 m 60 sm boladi’. Usi’ si’zi’qti’n’ wortasi’nan 1 m 80 sm radiusli’ shen’ber si’zi’ladi’, ja’ne de shen’berdin’ ishki ta’repleri punktir si’zi’qlar, u’stingi aynalasi’ bolsa yari’m shen’ber u’zilmegen si’zi’q si’zi’ladi’. Trapeciyalardi’n’ qaptal si’zi’qlari’na 3 ret 10 santimetrli kelte si’zi’q si’zi’ladi’.
33
Maydanni’n’ wortasi’ndag’i’ shen’ber worayli’q si’zi’q dep yesaplani’p, woni’n’ aylanasi’ 1 m 80 sm boladi’. Basketbol woyi’ni’ ha’r waqi’tta usi’ worayli’q shen’berden to’reshinin’ yeki komanda woyi’nshi’lari’ni’n’ wortasi’nan topti’ joqari’g’a i’laqti’ri’p beriwinen baslanadi’. Basketbol woyi’ni’nda to’mendegi sport kiyimi kiyiledi: mayka ha’m trusi, maykani’n’ ko’kirek ha’m arqa bo’liminde sanlar tigil- gen boladi’. Ha’rbir komandani’n’ wo’z sa’rdari’ boli’wi’ ha’m woni’n’ wo’zine ta’n belgileri de boli’wi’ kerek.
— T. S. Usmonxujayev ha’m basqalar
Ha’rbir woqi’w shi’ni’g’i’w sabag’i’ aldi’nan sport kiyimleri ko’zden wo’tkeriledi. Sport kiyiminin’ tazali’g’i’, ayaq kiyimnin’ jumsaqli’g’i’, bawlari’ tuwri’ tag’i’lg’anli’g’i’n ko’rip shi’g’i’w kerek.
Si’rtta suwi’q waqi’tlari’ woyi’n ju’da’ i’ssi’ bolmag’an kiyimde woynalsa, maqsetke muwapi’q boladi’. Sebebi, woyi’n waqti’nda ku’shli ha’reket na’tiyjesinde organizm qi’zi’p, terlewi ha’m de kiyim i’zg’ar boli’p ayazlawg’a ali’p keliwi mu’mkin.
|
| |
