|
Bugungi kunda pedagogik texnologiyalar tushunchasiga berilgan ta'riflar va ularniig tahlili
|
| bet | 9/11 | | Sana | 12.01.2024 | | Hajmi | 72,96 Kb. | | #135440 |
Bog'liq Dinamika qonunlari-fayllar.orgBugungi kunda pedagogik texnologiyalar tushunchasiga berilgan ta'riflar va ularniig tahlili.
Dastlab «texnologiya» tushunchasiga aniqlik kiritaylik. Bu so’z texnikaviy taraqqiyot bilan bog’liq holda fanga 1872 yilda kirib keldi va yunoncha ikki so’zdan – «texnos» (techne)- mahorat, san’at va «logos» (logos) – fan, pedagogikot so’zlaridan tashkil topgan. Bu ifoda zamonaviy texnologiya jarayonini to’liq tavsiflab berolmaydi. Texnologik jarayon har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalangan holda amallarni muayyan ketma-ketlikda bajarishni ko’zda tutadi.
Keyingi o'n yillar ichida yaratilgan, pedagogikaga bag’ishlangan adabiyotlarda «Pedagogik texnologiya», «Progressiv pedagogik texnologiya», «Yangi axborotlar texnologiyasi» kabi tushunchalar uchrab turadi. Ammo, ularga hozirgikungacha to’liq ta'rif berilmagan.
Qator yillardan beri, pedagogik texnologiyaga o’quv jarayonini texnik vositalar yordamida amalga oshirish, deb qarab kelindi. Faqat 70-yillardan boshlab pedagogik adabiyotlarda bu tushuncha yangicha talqin etila boshlandi. Texnologiya deganda, sub'ekt tomonidan ob'ektga ko'rsatilgan ta'sir natijasida sub'ektda sifat o'zgarishiga olib keluvchi jarayon tushuniladi. Texnologiya har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalanib, ob'ektga yo'naltirilgan maqsadli amallarni muayyan ketma-ketlikda bajarishni ko'zda tutadi.
Ushbu tushunchalarni o’quv jarayoniga ko'chiradigan bo'lsak, o’qituvchi (pedagog)ning o’qitish vositalari yordamida talabalarga muayyan sharoitlarda ko'rsatgan tizimli ta'siri natijasida ularda jamiyat uchun zarur bo'lgan va oldindan belgilangan ijtimoiy sifatlarni intensiv tarzda shakllantiruvchi ijtimoiy hodisa, deb ta'riflash mumkin. Ta'riflar nazariyasi bo'yicha bunday ijtimoiy hodisani pedagogik texnologiya, desa bo'ladi.
Mustaqillikka erishgan O'zbekiston olimlari xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va ilmiy-ma'rifiy aloqalar o'rnata boshladilar. Natijada yurtimizga ilg’or va samarali texnologiyalar kirib kela boshladi. Shular qatorida, jahondagi progressiv pedagogik texnologiya degan tushunchalar ham kirib, pedagogik jamoatchiligimiz fikrini chulg’ab oldi.
Xo'sh, ilg’or pedagogik texnologiya o'zi nima, uning an'anaviy o’qitish usulidan qanday afzalliklari bor?
So'nggi yillarda Republikamizdagi ilmiy anjuman ma'ruzalarida, ilmiy maqolalarda, hisobotlar va davriy nashrlarda ham pedagogik texnologiya tushunchasi o'z aksini topmoqda. Shuni ta'kidlash lozimki, Respublikamizning taniqli olimlari S.Ashirbaev, R.X.Jo'raev, N. S. Sayidahmedov, B. L. Farberman, Rossiya pedagog-olimlari V. P. Bespalko, V. S. Bezrukova, M. V. Klarin va boshqalar hamda qozog’istonlik olimlar M. J. Aristanov va J. S. Haydarov o'z ilmiy tadqiqotlarida «pedagogik texnologiya» tushunchasining mohiyatini va ahamiyatini ochib berishga munosib hissa qo'shganlar.
O’qitishga texnologik yondashish, ya'ni o’quv jarayonini ham ishlab chiharish jarayoni kabi takrorlanuvchan xarakterga ega bo'lishini ta'minlashga oid dastlabki izlanishlar o'tgan asrning 60-yillarida amerikalik pedagog olimlar tomonidan olib borilgan. Xususan, «o’qitish texnologiyasi» iborasi ham birinchi marta amerikalik olim B.Skinner tomonidan ishlatilgan. U - «…o’qitish texnologiyasi - psixologiya fani yutuqlarining pedagogik amaliyotda qo'llanishidan iborat»,- deb ta'riflagan.
Lekin, haqqoniylik nuqtai nazaridan shuni ta'kidlash lozimki, A.S.Makarenko o'tgan asrning 30-yillarida bunday degan edi: «Bizning pedagogik ishlab chiharishimiz hech qachon texnologik mantiq asosida qurilmagan, balki u axloqiy va'zxonlikka asoslangan. Aynan shuning uchun ham: texnologik jarayon, mehnat operatsiyalarini hisobga olish yordamchi uskunalar, me'yorlash, yaroqsiz mahsulotlar bo'limi kabi ishlab chiharishga xos bo'lgan muhim bo'g’inlar unda o'zidan-o'zi ishtiroksiz qolmoqda». Hozirgi kunda jahon pedagogikasida «pedagogik texnologiya» tushunchasiga 12 xil tarif berilganligi ma'lum.
Masalan: «Ta'lim texnologiyasi - ilmiy va boshqa bilimlarni amaliy masalalarni hal etishda tizimli ravishda qo’llashidan iborat». (Golbrayt).
«Pedagogik texnologiya ta'limni tizimlashtirish yoki auditoriyada o’qitishni tizimlashtirish g’oyalarini pedagogikaga tadbiq etishdan iborat». (T.Sakomoto).
«Pedagogik maqsadlarga erishishda foydalaniladigan barcha shaxs, amaliy va uslubiy vositalarning tizimlashgan majmui va ularning faoliyat ko'rsatish tartibi». (Klarin M.V.).
Yuqoridagi ta'riflarda pedagogik texnologiyaning tub mohiyati o’quv jarayoniga tizimiy yondashishdan iborat ekanligi yaqqol ko'zga tashlanadi. Xalharo YUNESKO tashkiloti tomonidan pedagogik texnologiya tushunchasiga quyidagicha ta'rif berilgan:
«Pedagogik texnologiya-ta'lim shakllarini maqbullashtirish uchun inson va texnik resurslarni hamda ularning o'zaro ta'sirini e'tiborga olgan holga o’qitish va bilimlarni o'zlashtirish jarayonini yaratish, qo’llashi va aniqlashning tizimiy uslubidir».
Pedagogik texnologiyani o’quv jarayoniga olib kirishning zarurligini bunday mamlakatlar ichida birinchilar qatorida har tomonlama ilmiy asoslab bergan rossiyalik olim V.P. Bespalkoning fikricha, «Pedagogik texnologiya - bu o’qituvchi mahoratiga bog’liq bo'lmagan holga pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan talaba shaxsini shakllantirish jarayonining loyihasidir».
XULOSA:
Bu mavzuni bizni yo’nalishimiz uchun axamiyati katta Nyutonning qonunlari hamma joyda birdek emas lekin butun olam tortishish qonuni juda katta axamiyatga ega. Tortishish qonunlari tehnikaning qurilishi va ayrim boshqa sohalarida qo’l keladi. Geografik nuqtada joylashishiga qarab o’rnatilgani ayrim joylarda foyda beradi. Biz aloqalarni yaxshilash uchun teleminoralar quramiz suniy yoldoshlarni uchiramiz. Suniy yo’ldoshlar uchirganda raketdan foydalanamiz bu esa tabiiyki nyuton qonunlari ishlaydi . Uni uchirishida biz geografik nuqtalarni tog’ri olishimiz kerak. Uni gravitatsiya maydoni uni tortilishi maydoni tog’ri tanlanishi kerak. Shunda sputnikni joylanishiga ham katta axamiyatga ega bo’ladi. Biz uni notog’ri joylashtirsak yaxhsi signal bermaydi va signal yahshsi tarqalmaydi. Suniy yo’ldosh orbita bo’ylab tog’ri aylansa inertsiasi bilan tasir qilinadigan kuchlarini hisobga olish kerak. Inersiya momenti esa bizga ko’p narsalarda yordam beradi. Nega deganda teleminorlar qurganda ularning ustidagi aloqa antennalari massasi juda katta bo’lmasligi kerak .
Dinamikaning - asosiy qonunlari Harakat va o’zaro ta`sir Tabiatdagi harakatlarni kuzatganimizda va o’rganganimizda ixtiyoriy jismning harakati ularning o’zaro ta`siri natijasida vujudga kеlganini yoki, uning holati boshqa jism ta`sirida o’zgararganini ko’ramiz.
Masalan: a) aravani harakatga kеltirish,
b) harakatdagi aravani to’xtatish.
Bu yerdagi sistеmada ishchi — arava — Yer qatnashadi. Ishchi aravaning holatini o’zgartirishda Yerga tayanadi. Dinamika qonunlari shu jism harakati bilan harakat sababchisi orasidagi bog’lanishlarni o’rganadi yoxud harakatga kеltirish va harakatini o’zgartirish sababini o’rganadi. Bu qonunlarni o’rganishda oddiy harakatlarni va Yerni qo’zgalmas dеb unga nisbatan bo’lgan harakatlarni qaraymiz: “Abstraktsiya” va “soddalashtirish” mеtodlari qo’llaniladi. Bu qonunni – printsipini osmon planеtalari uchun ham qo’llash mumkin. Masalan: quyoshni qo’zg’almas dеb Yer harakatini o’rganish va u uchun Dinamikaning qonunlarini kеltirib chiqarish mumkin. Harakatni kuzatganimizda, unga biror jism ta`sir qilsa, u o’z holatini o’zgartiradi. Bunda birinchidan tеzlik vеktori o’zining kattaligini yoki yo’nalishini o’zgartiradi. Bundan kеlib chiqadiki, ta`sir o’zaro bo’lganligi buning asosiy sababchisidir. Bundan xulosa shuki – bеrilgan jismga boshqa jism ta`sirlari uning tеzligini aniqlovchi faktordir. Aristotеl harakatni ikkiga bo’lgan edi: tabiiy, majburiy.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
“Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi” O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyev asarida.
“Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak”O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyev asaridan.
3. “Erkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz» O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyev asaridan.
4.^ a b Karateodori, S (1909). "Untersuchungen über die Grundlagen der Thermodynamik". Matematik Annalen. 67 (3): 355–386. doi:10.1007 / BF01450409.. Tarjimani topish mumkin Bu yerga Arxivlandi 2019-10-12 da Orqaga qaytish mashinasi. Bundan tashqari, asosan ishonchli tarjimasini topish kerak yilda Kestin, J. (1976). Termodinamikaning ikkinchi qonuni. Stroudsburg, Pensilvaniya: Dovden, Xatchinson va Ross.
^ Bailyn, M. (1994). Termodinamikani o'rganish. Nyu-York, NY: Amerika Fizika Instituti Press. p. 21. ISBN 0-88318-797-3.
^ a b v d Bailyn, M. (1994), 52-53 betlar.
^ "psevdoadiabatik jarayon". Amerika meteorologik jamiyati. Olingan 3-noyabr, 2018.
^ Tisza, L. (1966). Umumlashtirilgan termodinamika. Kembrij, MA: MIT Press. p. 48. (adiabatik bo'linmalar issiqlik va massa uzatilishini inhibe qiladi)
^ Myunster, A. (1970), p. 48: "massa adiabatik ravishda inhibe qilingan o'zgaruvchidir."
^ Myunster, A. (1970). Klassik termodinamika. Halberstadt, E. S. London tomonidan tarjima qilingan: Vili-Interersent. p. 45. ISBN 0-471-62430-6.
^ Kavanag, J. L .; Sparks, R. S. J. (2009). "Kimberlit magmalarining ko'tarilishidagi harorat o'zgarishi". Yer va sayyora fanlari xatlari. Elsevier. 286 (3–4): 404–413. Bibcode:2009E & PSL.286..404K. doi:10.1016 / j.epsl.2009.07.011. Olingan 18 fevral 2012.
^ Turkotte va Shubert (2002). Geodinamika. Kembrij: Kembrij universiteti matbuoti. pp.185. ISBN 0-521-66624-4.
|
| |
