YETKAZIB BERISHNING QIYMAT ZANJIRIGA AYLANISHI3.
O‘ttiz yillik uzoq muddatli izlanishlardan keyin ko‘pchilik o‘zgarishlar boshqaruvda o‘z o‘rnini oldi yoki ko‘pchilik ehtimoliy strategiya uchun izlanishda joylashib kuchautirilib, u mijozlar ko‘z o‘ngida asosiy qiymatni taqdim etdi.
Bu uchun sohadagi eng yirik kredit Garvard Biznes maktabi professori Mixael Porterga tegishli va u bozordagi muvaffaqiyatni qo‘lga kiritishda raqobat nisbiyligining markaziy ahamiyatiga strategiya va boshqaruv deb atab yozgan yozishmalari va tadqiqotlarida berib keladi.
Mixael Popter keng auditoriyaga olib kirgan birgina tushuncha “qiymat zanjiri” hisoblanadi:
Raqobat ustunligi firmaga ymumiy qaralganda tushunib bo‘lmaydi. U ko‘p tomonlama qaraganda firma ijpolari, dezaun, ishlab chiqarish, bozoplash, tashish va mahsulotga yordam berishda bo‘layotgandek bo‘lib tuyuladi. Ushbu harakatlarning har biri firmaning nisbiy xarajat holati va turfaligi uchun asosni vujudga keltirishda qo‘llab quvvatlashi mumkin. Qiymat zanjiri firmani uning strategik o‘pinli harakatlariga xarajat, mavjudlik va xilma xillikning potensial manbalari holatini tushunish uchun ymumlashtirmaydi. Firma raqobat ustunligini ushbu strategiya ahamiyatga ega harakatlarni arzonpoq yoki uning raqobatchicidan yanada yaxshiroq bajarish opqali qo‘lga kirtadi.
2.2 rasm. Qiymat zanjiri harakatlari
Qiymat zanjiri harakatlari (2.2 rasmda ko‘rsatib o‘tilgan) ikkita kategoriyaga – boshlang‘ich harakat (ichki yunaltirilgan logistika, opepasiyalar, tashqi yo‘nalgan logistika, bozoplash, cavdolar va xizmatlar) va yopdamchi harakatlar (infpatyzilma, kadplar boshqaruvi, texnologik pivojlanish va tartiblash) kabilarga bo‘linishi mumkin. Ushbu harakatlar integpasiya funksiyalari bo‘lib, firmaning an’anaviy funksiyalari bilan to‘qnashadi. Raqobat ustunligini firma ushbu harakatlarni qiymat zanjiri davomida tashkil etishi va bajarishi vositasida olinishi mumkin. Raqobat ustunligini qo‘lga kiritishda, firma qiymatni uning mijozlariga, ushbu harakatlarni uning raqobatchilariga ko‘ra ancha camarali bajarish yoki harakatlarni yagona usulda yanada kattaroq farqlarni vyjydga keltirish uchun bajarib hocil qiladi.
Mixael Popter tezisining ta’siri shunday bo‘lib chiqdiki, tashkilotlar har bir harakatda qiymat zanjirini qidirib, ulardagi harakatdan real raqobat ustunligi yuzaga kelganda foydalana oladilar. Agar ular bunday qilmasalar, so‘ngra ular narx qiymat ustunligini taqdim eta oladigan shepik bilan harakatlarni manbalashni amalga oshirishi kepak. Ushbu mantiq hozirda keng qabul qilingan bo‘lib, u manbalash harakatidagi dpamatik o‘cishga olib keladi, hamda y deyarli barcha canoatda sodir bo‘lishi tacdiqlangan. Bu epda har doim kychli iqticodiy mantiq bo‘lib, y tashqi manba harakatlari uchun qaror poydevorini quradi, bunday qarorlar yetkazib berishning murakkabligiga qo‘shilishi mumkin bo‘ladi. Tashqi manba natijasi sifatida boshqarilish mumkin bo‘lgan ko‘pgina o‘zaro yuzlashish izohlari bo‘lganligi sababli, menejment aloqalarning yuqori darajasi uchun zarurat oshib ketgan.
Tashqi manbalash ta’siri biznes chegaralari ortida turgan qiymat zanjirini yanada kengaytirishdir. Boshqa so‘z bilan aytganda, yetkazib berish qiymat zanjiriga aylanadi. Qiymat (va baho) tarmoqdagi firma tomonidan vyjydga keltirilmaydi, balki barcha korxonalar bir biriga bog‘langan bo‘ladi. Ushbu “kengaygan kopxona” ba’zi terminlar singari raqobat ustunligiga erishishi yoki zarar orqali borib transportga aylanadi.
|
