|
§. Aylanma harakatni uzatish usullari
|
| bet | 17/54 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 2,27 Mb. | | #143558 |
Bog'liq Mexanika14§. Aylanma harakatni uzatish usullari.
1. Aylanma harakatni friksion usulda uzatish uchun har xil diametrli ikki g’ildirak bir-biriga ma’lum bir kuch bilan siqib qo’yiladi. Ulardan biri soat strelkasi bo’yicha aylansa, ikkinchisi ishqalanish kuchi ta’sirida harakatga kelib soat strelkasining aylanishiga qarama-qarshi yo’nalishda aylanadi. Bunda g’ildiraklarning chetki nuqtalarining chiziqli tezliklarining modullari teng bo’ladi, ya’ni υ1=υ2 Bundan chiqadiki ω1R1=ω2R2 yoki v1R1=v2R2.
2 Tasmali uzatish. Aylanma harakatni tasmali uzatishda ikkita g’ildirak bir-biriga tarang tasma bilan biriktiralidi Tasmali uzatmada aylanayotgan g’ildiraklarning chiziqli tezliklarning modullari teng bo’ladi,ya’ υ1=υ2 Bundan chiqadiki ω1R1=ω2R2 yoki v1R1=v2R2.
Formulalardan ko’rinib turibdiki frikcion va tasmali uzatmalarda radiusi kichik g’ildirakning aylanish chastotasi katta bo’ladi
3. Tishli uzatma. Har xil diametrli ikkita tishli g’ildirakning tishlarini bir-biriga moslashtirish orqali aylanma harakatni uzatish uzuli tishli uzatish deb ataladi Bir g’ildirakdagi tishlar soni N1, ikkinchi g’ildirakdagi tishlar soni N2 bilan belgilasak va bu erda tishlarning chiziqli tezliklari tengligidan quyidagi formulaga ega bo’lamiz: ω1N1=ω2 N2 yoki v1N1=v2 N2.
4. Zanjirli uzatma. Aylanma harakatni uzatishda ikkita tishli g’ildirak bir-biriga zanjir orqali biriktiriladi. (velosiped zanjiri ) Zanjirli uzatishda aylanayotgan tishli g’ildiraklarni tishlarining chiziqli tezliklari o’zaro tengligidan quyidagi formulaga ega bo’lamiz: ω1N1=ω2 N2 yoki v1N1=v2 N2.
Bu ko’rib o’tilgan uzatmalarda g’ildiraklar bir xil chiziqli tezliklarga ega bo’lib ,radiusi kattasining aylanish chastotasi kichik va radiusi kichigining aylanish chastotasi katta bo’ladi.
Lekin bir o’qqa (valga) maxkamlangan g’ildirakli uzatmada aylanish chastotalari teng bo’ladi ,ya’ni v1=v2 . Вundan ω1=ω2 yoki bo’ladi.
Ko’pincha amaliyotda g’ildiraklar shkiv deb ataladi.
??? 1)Aylanma harakatni friksion usulda uzatishni tushintiring. 2)Friksion uzatmada qanday kattalik o’zgarmaydi? 3)Aylanma harakatni tasmali uzatish usulini tushintiring. 4)Tasmali uzatmada qanday kattalik o’zgarmaydi? 5)Aylanma harakatni tishli uzatish usulini tushintiring. 6)Tishli uzatmada qanday kattalik o’zgarmaydi? 7)Aylanma harakatni zanjirli uzatish usulini tushintiring. 8)Zanjirli uzatmada qanday kattalik o’zgarmaydi? 9)Bir o’qqa maxkamlangan uzatmada qanday kattalik o’zgarmaydi?
Takrorlash uchun masalalar.
Radiuslari 18 sm, 15 sm va 25 sm bo’lgan uchta g’ildirak (shkiv) bir-biriga tasma bilan ulanib, birinchisi aylansa qolganlari ham aylanadi. Bu gildiraklarning aylanish chastotasi va markazdan eng uzoq nuqtalarining tezliklari qanday munosobatda bo’ladi?
ν3>ν1>ν2; C) ν3>ν2>ν1;
ν2>ν1>ν3; D) ν2>ν1>ν3;
Tishli uzatmada quyidagi kattaliklarning qaysilari o`zgarmydi (bir xil bo`ladi)?
1) Tezlik. 2) Chastota. 3) Burchakli tezlik. 4) Davr. 5) Radius.
1 B) 2 va 4 C) 1 va 5 D) Hammasi.
Zanjirli uzatmada quyidagi kattaliklarning qaysilari o`zgarmydi (bir xil bo`ladi)?
1) Tezlik. 2) Chastota. 3) Burchakli tezlik. 4) Davr. 5) Tishlar soni.
1 B) 2, 3 va 4 C) 1 va 5 D) Hammasi.
|
| |
