19
MUSTAHKAMLASH UCHUN
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
1. Animizm, totemizm, fetishizm, shomonlik, sehrgarlik kabi dastlabki
diniy tasavvurlar o‘rtasida qanday umumiylik bor? Ularning bugungi
kundagi ko‘rinishlari haqida ma’lumot bering.
2. Ilk diniy tasavvurlarning bugungi kundagi ko‘rinishlari haqida ko‘rgaz-
mali slayd tayyorlang (MS Power Point).
3. Qadimgi Markaziy Osiyo
xalqlari hayotida animistik, totemistik, feti-
shistik va shamanistik tasavvurlarning o‘rni nimalarda aks etgan?
4. Tarix fanidan milliy va jahon dinlarining qanday paydo bo‘lganligi
haqida ma’lumot to‘plang.
Qushlar. Rivoyatlarga ko‘ra, o‘zlarini O‘g‘izxon avlodlari deb hisoblagan
turkiy o‘g‘izlar bobolar timsolini yomonliklardan asrovchi qushlarda ko‘rish-
gan. Qirg‘iy, burgut, lochin, qarchig‘ay kabi qushlar qabila a’zolariga baraka
va baxt olib keluvchi muqaddas
jonzotlar hisoblanib, ularni otish qat’iyan man
etilgan.
O‘zbek, qozoq, qirg‘iz, turkman xalqlari qadimda ukki, boyo‘g‘li, burgut va
lochin patlarining muqaddas kuchiga ishonganlar. Bugunga qadar ham kichik
yoshdagi o‘g‘il bolalar va
qizchalarning bosh kiyimlari, beshik va belanchakla-
rini qushlar pati bilan bezaydilar. Markaziy Osiyo xalqlari orasida qirg‘ovul,
tovus, xo‘roz muqaddas qushlar deb sanalgan.
Daraxtlar. Markaziy Osiyoda chinor va sarv daraxtlari (archa) qadimdan
muqaddas kuchga ega obyekt sifatida e’zozlangan. Ularga qizlar o‘z
qalb sir-
larini aytib, daraxt shoxlariga nishona bog‘lab, armonlarining ushalishiga umid
qilganlar. Janubiy Turkmaniston, O‘zbekiston va Tojikistonda chinor darax-
ti g‘oyat e’zozlanadi. Turkmanlar chinorning qurigan shoxlarini o‘tin sifatida
yoqib, istifoda etishga ham qo‘rqadilar.
Turkmanistondagi Feruza vohasi uzunligi qirq metr keladigan «Yetti aka-
uka» chinori bilan mashhur. Sayrob qishlog‘idagi bahaybat chinorning to‘rt
metrli kavagida bir vaqtlar hatto madrasa joylashgan. Toshkent yaqinidagi
Burchmulla qishlog‘ida odatdan tashqari katta chinorni ziyorat qilishga keluv-
chilarning keti uzilmaydi.
