|
E- conference s e r I e s premium best q uality guaran tee serviceBog'liq Italy Econference Series Nov 2023 package
Proceedings of International Educators Conference
Hosted online from Rome, Italy.
Date: 25
th
Nov., 2023
ISSN: 2835-396X Website: econferenceseries.com
67
A.I.Rakitov jamiyatni harakatga keltiruvchi ayrim kuchlarni shunday
ko‘rsatib
o‘tadi: “Jamiyat taraqqiyoti hamma davrlarda va har qanday shart-sharoitlarda ohir
oqibat insonning hayot kechirishi, moddiy ishlab chiqarish yutuqlari, madaniyat
tiplari, ongi va
o‘z-o‘zini anglash holati, insonning tarixiy qarori va nihoyat ijtimoiy
munosabatlar va
o‘zaro aloqalar turlari hamda jamiyatning guruhiy strukturasini
belgilab beruvchi usullari bilan ifodalanadi
”.[2,10-11]
“Tarix, - deb ta’kidlaydi V.S.Barulin, - qonuniyatdir, zero u ijtimoiy
o‘zgarishlarning ob’ektiv mantig‘iga bo‘ysunadi va shu bilan birga, bu qonuniyat,
faqatgina insonlar faoliyati orqali amalga oshadi. Bu faoliyat
bo‘lmasa, jamiyat ham,
uning tarixi xam
bo‘lmaydi. O‘z-o‘zidan bu fakt – inson faoliyatining jamiyatdagi
fundamental ahamiyatini isbotlaydi
”.[3,314] “Bizning fikrimizcha, jamiyatni
harakatga keltiruvchi kuch
– bu, insonlar faoliyatidir...”.[3,313]
Yana bir rus faylasufi K. X. Momdjyan fikricha
: “Ijtimoiy faylasuf nimani
o‘rganmasin: jamiyat strukturasidagi tashkilotlar yoki ularning ijtimoiy hayotdagi
funksional jihatlarinimi, tarix dinamikasi yoki uning tamoyillari
bo‘ladimi, u o‘sha
inson faoliyatining turli hil
ko‘rinishlari va o‘ziga hosliklarini o‘rganadi”.[3,313]
Demak uning fikricha ijtimoiy taraqqiyotning
sub’ekti insonlar, harakatlantiruvchi
kuch esa ularning hilma-xil faoliyatlaridir.
Ijtimoiy taraqqiyotga oid yana bir konsepsiya bu
– “Inson traqqiyoti”
konsepsiyasidir. BMTning Taraqqiyot dasturi (BMTTD) tomonidan tayyorlangan
2010 yil
“Inson taraqqiyoti haqidagi ma’ruza”da unga quyidagicha ta’rif beriladi:
“Inson taraqqiyoti o‘z mohiyatiga ko‘ra inson erkinliklari qatoriga odamlarning
uzoq,
sog‘lom va ijodkor hayotga bo‘lgan huquqlarini hamda boshqa, ularning fikri
bo‘yicha qadrlashga arzigulik maqsadlarga erishish; bizning mushtarak
sayyoramizda adolat va rivojlanishning barqarorligini
ta’minlashda faol ishtirok
etishni kiritishdan iborat. Odamlar
– alohidami yoki guruhlarmi– bir vaqtda inson
rivojlanishining ham sayi-maqsadi, ham harakatlantiruvchi kuchidirlar
”.[4,22] Bu
ta’rifni tushunib yetish quyidagi xulosani chiqarishga imkon beradi: inson
taraqqiyoti
– kompleks xarakterga ega bo‘lib, o‘z ichiga insonning ham moddiy,
ham
ma’naviy ehtiyojlarini qondirishni, uning sog‘liqqa, ta’lim olishga, o‘zini ifoda
qilish erkinligiga, bugungi va kelgusi avlodlar xavfsizligiga
bo‘lgan huquqlarini
ta’minlashni qamrab oladi.
Inson taraqqiyoti masalasida gap ketganda albatta inson salohiyati masalasidan kelib
chiqib yondoshiladi. Iqtisodiy adabiyotlarda hozirga qadar
“inson salohiyati”
atamasi tushunchasiga aniq tarif berilmagan. Uning
o‘rniga, odatda, “xodimning
|
| |
