|
E. Yuzlikayeva 20l5-yil 5110300 -“Kimyo o’qitish metodikasi” yo’nalishi bakalavriat talabasi Rustamov Suxrob Fozilovichning
|
| bet | 19/23 | | Sana | 18.06.2024 | | Hajmi | 1,81 Mb. | | #264187 |
Bog'liq bNcRQ5LrIzomerlanish reaktsiyalari.
Atsetilen uglevodorodlar izomerlanish reaktsiyalariga uchraydi, bunda molekuladagi uch bog’ siljiydi yoki ikkita qo’sh bog’ga aylanib qoladi.
11) Atsetilenning ammiak bilan o’zaro yopiq zanjir hosil qilib birikishi. Atsetilen ammiak bilan yuqori haroratda va maxsus katalizatorlar ishtirokida o’zaro birikib geterotsiklik birikmalar –pirrol, piridin asoslari va boshqalarni hosil qiladi:
Katalizatorlar tabiati hamda reaktsiya sharoitiga oqarab bunda asosiy mahsulot sifatida azotli getreotsiklik birikmalar yoki atsetonitril hosil bo’lishi mumkin:
Atsetilen va uning xosilalarining tautomeriyasi
1897 yilda Nef atsetilenning galoidli birikmalarining tuzilishi atsetilenning odatiy tuzilishiga javob bermasligini va ikki valentli uglerod atomini tutgan nosimmetrik birikma tuzilishiga ega ekanligini taxmin kilgan edi:
CHCl=C CBr2=C
Atsetilenning issiqlik sig'imini o'lchash uning ikkita tautomerlarining bir xil miqdordagi aralashmasidan iborat ekanligini ko'rsatdi, masalan:
atsetilen (I) va izoatsetilen (II)
(Nef bo’yicha — atsetilide
2.5 Atsetilen qatori uglevodorodlarining muhim vаkillаri .
Аlkillаrning eng muhimi аtsеtilеnning o’zidir. U rаngsiz gаz, suvdа vа оzrоq аtsеtоndа vа DMFdа yaхshirоq eriydi. Bоsim оstidа аtsеtоndа eritilgаn аtsеtilеn bаllоnlаrdа sаqlаnаdi. Lаbоrаtоriyadа, kоvshаrlаsh ishlаridа vа qismаn sаnоаtdа аtsеtilеn kаrbid usulidа оlinаdi. Ko’p miqdоrdа olish uchun sаnоаtdа mеtаnni tеrmоkrеkinglash (piroliz) usuli qo’llaniladi.
15000
6 CH4 + 4 O2 C2H2 + 8 H2 + 3 CO + CO2 + 3 H2O
8% 54.5% 26%
Dunyodа bir yildа 5 mln t.dаn оrtiqrоq аtsеtilеn ishlаb chiqаrilаdi. Uning 30% ga yaqini kоvshаrlаsh ishlаridа, 70%gа yaqini esа kimyo sаnоаtidа turli sintеzlаrni аmаlgа оshirishdа ishlаtilаdi. Аtsеtilеnning ko’p qismi butаdiеn, хlоroprеn kаuchuklаri, pоlimеr mоddаlаr, sirkа аldеgidi vа kislоtаsi, erituvchilаr (diоksаn, diхlоr-, triхlоretilеnlаr оlishdа qo’llаnilаdi. . Atsetilenning sanoatda olinishi va ular asosidagi sintezlarni yuqorida ko’rib chiqdik.
Atsetilen sanoatning ko’p ming tonnalik mahsuloti bo’lib, hozirgi kunda bo’yicha yiliga 230 ming tonna atsetilen ishlab chiqarilmoqda. Uning hosilalari orasida vinilatsetilen, atsetilen spirtlari ,sirka kislota ,allil spirt ,glitserin, akrilonitril, lyuizit va boshqalarning ahamiyati g’oyat katta.
Atsetilendan: propargil spirt НС≡С–СН2ОН ;butin-2-diol-
1,4- НОСН2–С≡С–СН2ОН; СН2=СН2; СН2=СН–С≡СН;
СН2=СН–СН;
(karbin) va boshqalar olinadi. O’simliklarda, ayniqsa pistada НС≡С–С≡С–С≡С–С≡С–С≡С–СН=СН2 xosil bo’ladi.
Vinilatsetilen +50 da qaynaydigan gaz. Atsetilenni metandan olishda qo’shimcha mahsulot sifatida hosil bo’ladi. Uni atsetilendan ham olish mumkin. Vinilatsetilenga vodorod hlorid biriktirib sanoatda xloropren (2-xlorbutadien-1,3) olinadi. Xloropren yonmaydigan kauchuk va rezinalar olishda xom ashyo sifatida ishlatiladi. Atsetilendan foydalanib yuqori molekulali birikmalar, suniy qon, monomerlar va boshqalar olinadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
E. Yuzlikayeva 20l5-yil 5110300 -“Kimyo o’qitish metodikasi” yo’nalishi bakalavriat talabasi Rustamov Suxrob Fozilovichning
|
