|
Xarakatchan vodorod atomini saklagan boshka moddalar xam vinillanishi mumkin
|
| bet | 18/23 | | Sana | 18.06.2024 | | Hajmi | 1,81 Mb. | | #264187 |
Bog'liq bNcRQ5LrXarakatchan vodorod atomini saklagan boshka moddalar xam vinillanishi mumkin
Masalan, butirolaktamning vinillanishidan N-vinilpirrolidon xosil buladi:
N-vinilpirrolidonning polimerlanishidan polivinilpirrolidon olinadi
(uni – gomovinil, kollidin, periston deb xam ataladi), u qon quyishda plazma urnini bosuvi preparat sifatida qo’llaniladi, sintetik plazma xam deyiladi.
VI. Kondensasiyalanish reaksiyalari
Alkinlar KOH yoki NaOH ishtirokida aldegid va ketonlar bilan kondensatsiya reaksiyasiga kirishib alkinollar hosil qiladi (A.E.Favorskiy). (agar uch bo’g zanjirning bosh yoki oxirgi tomonida joylashgan bo’lsa).
Atsetilenning formaldegid bilan o’zaro ta’siri (V.Reppe) sanoatda keng qo’llaniladigan reaksiya hisoblanadi. Chunki reaksiya mahsuloti butin -2 – diol – 1,4 dan divinil olinadi.
Atsetilen va atsetondan izopren olinadi, shu sababli bu reaksiya ham sanoat ahamiyatiga ega (A.E.Favorskiy).
- C ≡ C – C ≡ C – karbin
VII. Almashinish reaksiyasi
Atsetilenidlarning hosil bo’lishi.
Alkinlarning ≡C―H kislotalik xossalari.
Alkinlardagi ≡C―H bog’i shu uglerod atomining elektromanfiyligi katta bo’lganligi sababli, kuchli qutblangan va kuchli asos ta’sirida vodorod metal kationiga almashinib, atsetilenid ioni hosil bo’ladi:
δ- δ+
R-C≡CH + Na+NH2→RC≡CNa + NH3
Ishqorlar ta’sirida atsetilenid juda oz miqdorda hosil bo’ladi. Og’ir metall ionlari ta’sirida hosil bo’lgan atsetilenidlar chukmaga tushadi.
R-C≡CH+CuCl→↓R-C≡C-Cu + HCl
qizil – qung’ir
R-C≡CH+AgNO3→↓R-C≡C-Ag + HNO3
Alkinlar metallorganik birikmalar ta’sirida vodorodini magniyga almashtiradi:
R-C≡CH + CH3MgCl → RC≡CMgCl + CH4
Bu reaksiya J.Iosich (1902 y) tomonidan ochilgan bo’lib, alkin miqdorini aniqlash uchun qo’llaniladi. =C―H kislotalik atsetilen va monoalkil atsetilenlarga xos. Atsetilenning metallik hosilalaridan mis va kumush atsetilenidlar beqaror, temperatura ta’sirida portlovchi moddalar hisoblanadi. Atsetilenidlar turli sintezlarda ishlatiladi. Masalan, ulardagi metall ionlari turli elektrofil reagentlarga oson almashinishi mumkin. Bunday reaksiyalarga alkillash, arillash, kondensatsiyalash reaksiyalari misol bo’ladi.
1. Alkillash. Galoidalkillardan, xususan yodxosilalar, ayniqsa mis atsetilenidlari bilan reaksiyaga kirishib, ularni alkillaydi.:
R-C≡C-Cu + CH3J → R―C≡C―CH3 + CuJ
2. Arillash reaksiyasida yodarenlar ishlatiladi:
R-C≡C-Cu + C6H5J → R―C≡C-C6H5 + CuJ
3. Alkinlar KOH yoki NaOH ishtirokida aldegid va ketonlar bilan kondensatsiya reaksiyasiga kirishib, alkinollar hosil qiladi (A.E.Favorskiy).
Bu reaksiyada karbonil birikma elektrofil reagent sifatida atsetileniddagi metallning o’rnini oladi:
R-C≡C-H + KOH → R―C≡C-K + H2O
Atsetilenning gomologlari KOH ning spirtdagi eritmasida izomerlanadi (Favorskiy reaksiyasi).
|
| |
