|
Ekologiya 11. Rom уоrм ато\. Л tos II кenт z 1: L
|
| bet | 76/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org10.S. Tuproq
Bu yerda asosiy vazifa tuproqni o'rganish bo'ladi.
1. Boshlang' ich ishni tuproq hosil qiluvchi avvola tuproq hosil qiluvchi omillarni o'rganishdan boshlash kerak bo'ladi. Asosiy omillar quyidagilar hisoЫanadi:
litogen asosi (geologik tuzilishi) mexanik tarkibl va geokimyoviy xususiyatlarining sl1akllanishi hamda bog'ligligi:
tuproqning organik qismini tashkil qiluvchi o'simliklar:
tuproqning issiqlik va suv rejimini belgilovchi gidrotyermik sharoitlar(iqlim-ob..Ьavo).
2. Yuqorida qayd qilingan omillarning tasiri ostida rivojlanishjara yonida tuproq jinsining vyertikal qismi shakllanadi. Bunga quyidagilar
kiradi:
- Ао -o'simliklarning chirimagan qoldiqlari (chimlar, xvoylar, moxlar va boshqalar).
А1 - gumusning to'planish gorizonti :
agrotsenozda А0 + А1 hosil bo'ladi Ан yoki (haydalma qatlam).
А2 - kolloidlarning yuvilish gorizonti :
V - Minyerallarning yuvilish gorizonti, bazan organik kolloid- laming yuvilish qatlami:
S - tuproq hosil qiluvchi jinslar, yoki tog' jinslari (litogen asoslar), tuproq hosil bo'lishida kimyoviy jarayonlar ta'sirida o'zgargan.
183
Bundan tashqari ko'p hollarda o'tish gorizontlari А1 А2; A1V; А2 V; V, S lar ajralib ko'rinadi.
3 - ushbu hududda mavjud Ьo'lgan tuproq tipi, kenja tipi va turi
gorizontlariga asosan ish olib boriladi;
bo'z tuproqlar: gorizontlar Ао+ A2+V+S;
o'tloq bo'z tuproqlar: gorizontlar Ao+A1+V+S;
taqir tuproqlar: gorizontlar Ao+A1+V+S ;
Maktab va oliy talim muassasalari joylashgan hududularda asosan yuqoridagi tipdagi tuproqlar uchraydi .
10.6. Joyning monitoringini olib borish rejasi (kartasi)
Monitoring olib boriladigan joy hududining kartografiyasini olish uchun avvolo ko'z Ьilan chamalab rasmga olish shart, shundagina dalaning rejasi olinib joyning topografik rejasini tuzish mumkin bo'ladi. Masshtab 1:5000-1:25000 misolida taxminan belgilanishi mumkin. Agarda kuzatuv olib borilayotgan joyning topografik kartasi mavjud bo'lsa yanada yaxshi bo'ladi
Agarda maktab qishloq joyda bo'lsa barcha aholi yashaydigan punktlami, suv oqib keladigan joylami, ko'l, suv omborlar, daryo va
ariqlar katta yo'llar kichik so'qmoqlar, mollar o'tlaydigan yaylovlar, tog'lar, ekin maydonlari hatto kesishadigan yo'llami ham kartaga tushirish kerak.
Ekologik monitoringni olib borishning asosiy vazifasi hududda har
yili kuzatish olib borishi kerak, bu ishni mutloq to'xtatib bo'lmaydi. Olingan Ьir necha yillik ma'lumotlar xulosasidan keyingina ushbu hududdagi ekologik jarayonning buzilganligi yoki ahvolning yaxshi ekanligi haqida fikr yuritish mumkin bo'ladi. Ekotizimning buzilganligini ikki guruh Ьilan belgilash lozim:
ahvolning yomonlashgani belgilari (statistik belgilar) ;
hududda o'zgarishlar yomon tomonga o'zgarganligi (dinamik belgilar).
Antropogen omillar natijasida kuzatish olib borilayotgan hududga
katta tasir kursatadi aholi yashaydigan joyda landshaft o'zgaradi bunga sabab sanoat korxonalarining ko'pligi, foydali qazilmalami kavlab ola digan konlar, avtomobll va temir yo'llaming mavjudligi, neft hamda gaz quvurlaring tortilishi ahvolning yomonlashganini Ьildiradi. Hududda ahvolning yomonlashuvini Ьir qator belgilaming yig'indisidan ko'rish mumkin: botanik, tuproq, iqlimdagi o'zgarisblar. Yuqoridagi o'zgarish-
184
Iar doimo Ьir-Ьiri Ьilan bog'liq bo'lib, Ьir-Ьiriga qarab o'zgaradi, ularning o'zgarish xulosasi Ьitta bo'ladi. Olingan natijalar ahvolning yomonligini tasdiqlasa, shunda maktab yoki oliy talim muassasi joylash gan hudud ekologik yomonlashgan deb hisoЫanadi.
|
| |
