|
Ekomonitoring strukturasini tashkil qilish
|
| bet | 72/119 | | Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #152531 |
Bog'liq Ekologiya 11. Rom уоrм ато. Л tos II кenт z 1 L-fayllar.org10.2. Ekomonitoring strukturasini tashkil qilish
Ekologik monitoring bo'yicha ilmiy ishlar o'rta maktaЫarda, Iitseylarda, Madaniyat saroylarida, Mehribonlik uylarida, Ekologo Ьiologik markazlarda, oliy talim muassasalarida, laboratoriyalarda lokal tarzda (alohida-alohida) olib boriladi. Kuzatuvlar hamma uchastkalarda Ьitta dastur asosida, Ьiг vaqtning o'zida boshlanishi lozim, o'qituvchilar tablatni kuzatish bo'yicha barcha ishlarga rahbarlik qilishadi, to'plangan ma'lumotlarni yig'ib, Ьirinchi marta ishlab, hudud ekomonitoringida foydalanish uchun saqlashga kompyutyerga kiritib qo'yadilar.
Olib borilayotgan ilmiy ishlar dasturlari har Ьiг kuzatuv olib borilayotgan qatnashchilaming yoshidan kelib chiqib tuziladi.Olib boriladigan ish hцjmiga va usluЬiga qагаЬ kuzatuvchilar jalb qilinadi, fenologik kuzatuvlarga yoshi kicl1ik bolalar jalb qilinsa Ьioindikatsion va fizik-kimyoviy izlanishlarga yoshi kattaroq qatnashuvchilar tortiladi.
Ilmiy ishlarga maktab bolalamiing Ьiг dastur asosida jalb qilinishniing yaxshi tomoni shundaki Ьirinchidan:bolalar sinfdan sintga o'tganda ham olib borayotgan kuzatuvlari bu dastur asosida bo'lib bolada tushun-clia shakllanib boradi, bundan tashqari bolalar Ьiг necha yil davomida kuzatish o'tkazib tablat sohasi ma'lum Ьiг fikr va tushunchaga ega bo'ladilar;
ikkinchidan: o'z o'lkasi undagi hayvonlar, o'simliklar, hashoratlar
va ulaming foyda zarari haqida bilib oladilar;
uchinchidan:olingan ma'lumotlar o'sha hudud haqida Ьo'lganligi uchun tablatni muhofaza qilish organlari xodimlari va qolavyersa kelajakda etishib chiqadigan yosh ekologlaming shakllanishi uchun ta'Iim o'chog'i vazifasini o'taydi.
Ekomonitoring · bo'yicha olib Ьoriladigan ishlami Ьiologik va kimyo yo'nalishlari bo'yicha Ьiologiya yoki kimyo o'qituvchisi, geografiya bo'yicha esa geografiya o'qituvchisi olib boradi .
O'quv jarayonida olib boriladigan maktab ekomonitoring usullari quyidagicha bo'ladi: amaliy yoki laboratoriya darslari, fakultativ va naliyotlar tarzida Ьо' Iishi mumkin. Darsdan tashqari faoli.,,-atga--t ' garaklar, ilmiy kuzatuv guruhlari, amaliyotlar, yozgi ekologik lagyerlar,
ekskursiyalar, ekspeditsiyalar, turli tanlovlar va olimpiadalar kiradi.
177
Monitoring qatnashci1ilari tomonidan o'rganiladigan obektlarda doimo kuzatish ishlari olib borilishi kerak, bular ma'lum hududda havo haroratining borishi, Ьiron Ьir o'simlikning o'sishi, oqib kelayotgan suv hajmining o'zgarishi yoki boshqalar haqidagi ma'lumotlar bo'lib ular to'planadi, Ьirinchi marta ishlab chiqiladi va saqlashga qo'yiladi. Olin gan ma'lumotlar avval o'sha joydagi ekologik sovet azolari tomonidan, keyinchalik tuman, so'ngra viloyat ilmiy-amaliy konfyerentsiyalarida muhokama qilinadi. Ekologik kuzatish olib boriladigan barcha tashki lotlarda albatta ekologik sovet bo'lishi kerak, sovet rahbari ekologiya, Ьiologiya, kimyo yoki geografiya o'qituvchisi bo'lsa ushbu ishlaming borishida foyda ko'proq bo'ladi.
Olingan ma'lumotlar asosida o'sha joyning pasporti tuzib chiqiladi, ekopasport Ьir yilda, ikki dona chop qilinadi. Yozilgan Ьirinchi hisobot maktab yoki oliy talim muassasasi joylashgan hududning barcl1a ekologik holatini aks ettirisi1i kerak. Keyingi yozilgan ekologik hisobotlat·da taqqoslas\1 mumkin bo'lgan nazorat ko'rsatkichlar hisoЫanadi agarda farqlar bo'lsa ular doimo qayd qilib borilishi va ko'rsatilishi kerak. Maboda keyingi kuzatuvlarda o'zgarishlar bo'lmasa ham albatta yozuvlar qayd qilib boriladi.
Tabliy atrof muhit va talim muasasasalari joylashgan hududlami kuzatish bo'yicha olingan ma'lumotlar uzluksiz ravishda ekopasportga vayd qilib borilishi insonlarning o'zlari yashayotgan joylarida nima o'zgarishlar yuz byerayotganligini kuzatish imkonini byeradi, demak shu jarayonda nima ishlar qilish mumkinligini belgilab olish mumkin.
Olingan hisobotning Ьir donasi o'sha joyda qoldirilib ikkinchisi yuqori tashkilotlarga yuboriladi. Maktabdagi ekologik mnitoring bosh
lig'i ekopasport bo'yicha yig'ilgan ma'lumolarni to'plab ekolo-Ьiologik markazlarga yuboradi u yerda barcha ma'lumotlar tahlil qilinadi va xulosa qilinadi.
To'plangan ma'lumotlar oliy talimdagi ekologiya kafedrasi bosh lig'i rahbarligida kompyutyerga kiritilib, tahlil qilinadi har Ьir hududning iqlimi va u yerda yashovchi tirik organizmlaridan kelib chiqib guruhlarga ajratiladi keyinchalik ushbu ma'lumotlar asosida hisobotlar yoziladi, kartalar sxemalar, diagrammalar chiziladi. Ma'lumotlar tayyor bo'lgandan so'ng monitoring kuzatishlar natijasi sifatida intyemetga kiritiladi komleks monitoring kuzatishlarini olib boruvchi markazga va o'qituvchilar malakasini oshiruvchi institutga u yerdan tuman va viloyat talim boshqarmalariga yuborilib ushbu
ma'lumotlar keyingi talim byerish jarayonlarida o'quv-tarЬiya ishlari foydalanilashi kerak.
Ekomonitoringda to'plangan ma'lumotlami butun viloyat bo'yicha ilmiy jihatdan tahli\ qilib chiqilgandan so'ng umumlashtirib taЬiatni
muhofaza qiluvchi yuqori davlat organlari xodimlariga etkaziladi. Shunday ma'lumotlar butun respuЫika Ьo'yicha to'planib o'rganil
gandan so'ng Davlat Ьo'yicha yagona ekologik monitoring tizimi ishlab chiqiladi.
Talim muasasasalarida Ekologik monitoringni ishlab chiqish tizimi sxemasi quyidagicha bo'lishi mumkin.
|
| |
