|
Elektr-gibrid yuritmali avtomobil va uning tarkibiy qismlarining mukammallik dialektikasiBog'liq 27 Toychiyev O.A. 181-193Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(9), September, 2023
182
KIRISH
Xalqaro energetika agentligi (IEA) ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda elektr
avtomobillari global avtomobillar savdosida qariyb 4,6 foizni tashkil qilgan bo‘lsa,
2019 yilda bu ko‘rsatkich 2,5 foizga oshdi. Shuningdek IEA, 2020 yilda jahon
yo‘llarida 10 millionga yaqin elektromobillar borligini taxmin qilgan, bu o‘z vaqtida
global avtomobil parkining 1% dan kamrog‘ini tashkil qiladi [1;b 596 b].
Qazib olinadigan yoqilg‘i iste’molining o‘sishi uglerod oksidi (CO
2
),
uglevodorod (HC) va azot oksidi (NOx) ko‘rinishidagi issiqxona gazlari (GHG)
emissiyalarining ortishi avtomobil sanoatida muhim muammoga aylangan. 2021 yil
ma’lumotlariga ko‘ra, dunyodagi avtomobillarning 97 foizdan ortiq qismi ichki
yonuv dvigatellari (IYoD) bilan ishlaydi. Elektr transport vositalarining (EV) ulushi
tez sur’atlar bilan o‘sib bormoqda, chunki butun dunyo bo‘ylab hukumatlar va
avtomobil ishlab chiqaruvchilari issiqxona gazlari chiqindilarini va qazib olinadigan
yoqilg‘iga qaramlikni kamaytirish talabini qo‘ygan [1,2,4-7].
Kelgusi yillarda elektr batareyalar narxining pasayishi va elektr avtomobillarini
(EV) davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning kuchayishi hisobiga avtotransport
vositalari ichida ularning ulushi tez o‘sishiga asos bo‘lmoqda. Norvegiya kabi ba’zi
mamlakatlar EVni nisbatan yuqori qabul qilish ko‘rsatkichlariga erishdi, Norvegiyada
2020 yilda yangi avtomobillar sotuvining 50% dan ortig‘ini elektr avtomobillar
tashkil etdi. Xitoy, AQSh va ko‘plab Yevropa davlatlari kabi boshqa mamlakatlarda
ham EV soni tez o‘sishi kuzatilmoqda.
2022 yilning oxiriga kelib, dunyoda taxminan 1,45 milliarddan ortiq avtomobil
mavjud bo‘lib, shundan 1,1 milliardga yaqini yengil avtomobillardir. Bu shuni
anglatadiki, sayyoramizdagi har 7,18 kishiga bir avtomobil to‘g‘ri keladi. 2021
yildagi ma’lumotlarga ko‘ra dunyo yo‘llarida harakatlanayotgan 1,45 milliard
avtomobilning atigi 80 millioni yoki 7 foizi, oldingi 12 oy ichida ishlab chiqarilgan,
bu 2020 yildagi 78 million dona avtomobildan 3 foizga ko‘pdir, biroq
pandemiyagacha bo‘lgan davr, 2018 yildagi eng yuqori 97 million ko‘rsatkichidan
ancha past.
|
| |
