|
Elektr-gibrid yuritmali avtomobil va uning tarkibiy qismlarining mukammallik dialektikasiBog'liq 27 Toychiyev O.A. 181-193Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784
www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
3(9), September, 2023
185
2-rasm. Dunyo avtomobilsozlik bozorida 2022 yildagi eng yirik elektr
dvigatel yetkazib beruchilar
2
, %
Zararli CO
2
gazi oqibatlarini kamaytirish va avtomobilning ekspluatatsion
xarajatlarini bartaraf etish bo‘yicha ortib borayotgan muammolar avtomobil ishlab
chiqaruvchilarni elektr transport vositasi (EV) uchun yo‘l ochishga undadi. Hozirgi
vaqtda elektr transport vositalari transport sohasida keng tarqalgan. Biroq, EV va ular
bilan bog‘liq texnologiyalarni ishlab chiqish jarayoni davom etmoqda, bu ko‘pchilik
avtomobil ishlab chiqaruvchilari va ushbu sohadagi tadqiqotchilar uchun ajoyib
tadqiqot maydonini tashkil qiladi. Ko‘pgina avtomobil ishlab chiqaruvchilari hozirgi
tendensiyalar ko‘rsatganidek, EVlar tez orada ichki yonuv dvigatelini (IYoD)
avtomobillarda almashtirishi mumkin. Shu sababli, avtomobil sanoati avtomobillarni
elektrlashtirishga nisbatan jiddiy o‘zgarishlarga guvoh bo‘ldi. EV rivojlanishining
boshidan beri avtomobilning asosiy tuzilishi asosiy an’anaviy tartib bilan
solishtirganda turli xil rivojlanish bosqichlaridan o‘tdi. Bugungi kunda avtomobil
ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadigan ko‘pchilik kompaniyalar dizayn mezoni
sifatida samaradorlik, arzon narx va o‘lchamlarni hisobga oladigan EVni ishlab
chiqishga intilmoqda. Elektrlashtirish jarayonida transport vositalarining tuzilishidagi
eng muhim harakatlanish rejimi bo‘ldi. Avtomobil sanoatida qo‘llanilgan so‘nggi
innovatsion texnologiyalar tufayli bir nechta kompaniyalar EV rivojlanishining eng
qiyin jihatlari uchun noyob yechimni joriy etishga muvaffaq bo‘lishdi.
Ayni paytda O‘zbekistonda 3 milliondan ortiq transport vositasi ro‘yxatga
olingan bo‘lib, ularning 89 foizini yengil avtomobillar tashkil etadi. Mahalliy
avtomobil bozori 2,6 milliard AQSh dollariga baholanmoqda, ya’ni O‘zbekiston yalpi
ichki mahsulotining taxminan 5 foizini tashkil qiladi
3
.
So‘nggi 5-10 yil ichida avtomobillar soni keskin o‘smoqda. Masalan, aholi jon
boshiga avtomobillar soni 1000 kishiga 90 dona to‘g‘ri kelmoqda. Taqqoslash uchun,
Qozog‘istonda bu ko‘rsatkich 202 birlikni, Rossiyada - 300 birlikni, Germaniyada -
567 birlikni, AQShda - 800 birlikni tashkil etadi. va hokazo. O‘zbekiston avtomobil
bozori o‘sishi uchun katta salohiyatga ega. Aholining xarid qobiliyatini oshishi
avtomobildan foydalanish xarajatlarini hisobga olish kerak [12].
Mavjud ishlab chiqarilgan HEVlar asosan parallel yuritma sxemasiga tayanadi,
bu dvigatel ish rejimining o‘zgarishini, dvigatelni boshqarish strategiyasi bilan
dvigateldan samarali foydalanishga olib keladi. Ketma-ket yuritma sxemasida
joylashgan quvvat dvigatelida dvigatel g‘ildiraklardan mexanik ravishda ajratiladi, bu
2
https://www.statista.com/outlook/mmo/electric-vehicles/worldwide#unit-sales
3
Masood Shahverdi, Michael S. Mazzola, Quintin GrIYoD, Matthew Doude, "Bandwidth-Based Control Strategy for a
Series HEV With Light Energy Storage System", IEEE Transactions on Vehicular Technology, vol.66, no.2, pp.1040-
1052, 2017.
|
| |
