16
2.2. Sun‟iy nafas oldirishga amal qilinadigan qoidalar
Shikastlangan kishi mutlaqo nafas olmayotgan bo‗lsa yoki o‗lim oldidagidek
sust, siyrak va o‗qtin-o‗qtin nafas olayotgan bo‗lsa yoki
uning nafas olishi asta-
sekin yomonlashib borayotgan bo‗lsagina, unga sun‘iy nafas oldirish kerak.
Shikastlangan kishini tok ta‘siridan qutqarilishi bilanoq, sun‘iy
nafas
oldirishni boshlash va samarali natija berguncha (shikastlangan kishining nafas
olishi rostlanguncha) yoki o‗limning shubhasiz belgilari ko‗ringuncha (qotib
qolish, murda dog‗lari singari belgilar paydo bo‗lguncha) davom ettirish zarur.
Tok ta‘siridan shikastlanib o‗likdek yotgan kishilarni
bir necha soatdan
keyin ham hayotga qaytarish hodisalari ko‗p kuzatilgan.
Sun‘iy nafas oldirganda shikastlangan kishining yuziga qarab turish lozim.
Agar u lablarining yoki qovoqlarini qimirlatsa yoki yutinsa, uning o‗zi
mustaqil
nafas olishini tekshirib ko‗rish zarur. Shikastlangan kishi mustaqil, bir tekis nafas
ola boshlagandan keyin, sun‘iy nafas oldirishni to‗xtatish lozim, aks holda sun‘iy
nafas oldirish zarar qilishi mumkin. Agar bir necha
lahza kutib turgandan keyin
ham shikastlangan kishi mustaqil nafas olavermasa, o‗sha zahoti sun‘iy nafas
oldirishni yana davom ettirish zarur.
Sun‘iy nafas berishga kirishishdan oldin, quyidagi choralarni ko‗rish lozim:
- ortiqcha vaqt sarf qilmay shikastlangan kishining
nafas olishiga xalaqit
beradigan kiyimlarini bo‗shatish, yoqasining tugmalarini yechish,
sharfini ochish,
shimining tugmalarini yechib bo‗shatish lozim va h.k.;
- shikastlangan kishining og‗zida protez tish yoki boshqa yot jismlar bo‗lsa,
bularni ham tezda olib tashlash lozim;
- agar shikastlangan kishining og‗zi qattiq yopilgan bo‗lsa, pastki jag‗ini
oldinga tortib ochish kerak. Pastki jag‗ni ko‗tarib, bir oz oldinga tortish uchun
ikkala qo‗lning to‗rttala barmog‗ini pastki jag‗ burchaklarining orqasiga qo‗yiladi,
boshmaldoqlar esa jag‗ning ikkala chetiga bosiladi va pastki jag‗
oldingi tishlari
yuqoriga, oldingi tishlarning oldiga chiqadigan qilib suriladi.
- agar shikastlangan kishining og‗zini shu yo‗l bilan ochib bo‗lmasa, uning
17
keyingi o‗zak
tishlar orasiga taxtacha, metall plastinka yoki qoshiq dastasi va
hokazolarni tishlarga zarar yetkazmay tiqib, og‗izni sekin ochish kerak (
2-rasm, b);
