13
2–BOB. ELEKTR TOKIDAN SHIKASTLANGAN VA BOSHQA BAXTSIZ
HODISAGA UCHRAGANLARGA BIRINCHI YORDAM BERISH
YO„LLARI
2.1. Umumiy qoidalar
Birinchi yordamning muvaffaqiyatli bo‗lishi asosan yordam beruvchining
chaqqonligi, ziyrakligi va mohirligiga bog‗liqdir. Mohirlik
bilan muvaffaqiyatli
yordam berishni tegishlicha mashqlar qilish va malaka orttirish yo‗li bilangina
o‗rganish mumkin. Qoidalarni bilib olishning o‗zi birinchi yordam berish
uchun
kifoya qilmaydi.
Shikastlangan kishini saqlab qolish aksariyat holatlarda uni tokdan qanchalik
tez qutqarishga‚ unga birinchi yordamni naqadar tez va to‗g‗ri berishga bog‗liq
bo‗ladi. Vaqtni o‗tkazib, yordam berishga uzoq tayyorgarlik ko‗rish, shikastlangan
kishining o‗limiga sabab bo‗lishi mumkin.
Shikastlangan kishida nafas olishi,
yurak urishi, puls singari hayot
belgilarining ko‗rilmasligi uni o‗lgan deb hisoblash uchun asos bo‗la olmaydi,
shunga ko‗ra, unga yordam berishdan voz kechish mutlaqo yaramaydi. Elektr
tokidan shikastlanganda kishining o‗limi ko‗pincha soxta bo‗ladi. Shikastlangan
kishining chindan ham o‗lganligini faqat tibbiyot
xodimi aniqlaydi va yordam
berishning foydasiz ekanligini ayta oladi.
Shu sababli, elektr qurilmada xizmat qiladigan hamma hodimlarga elektr
energiyaning xavfliligi va birinchi yordam berish choralari to‗g‗risida vaqti-vaqti
bilan tadbirlar o‗tkazilib, aniq yo‗riqlar berib turilishi kerak. Bunda xodimlarga
tokdan qutqarish va sun‘iy nafas oldirish usullarini amalda ko‗rsatib o‗rgatish
lozim. Mashg‗ulotlarni malakali tibbiyot xodimlari
bilan texnika xodimlari
birgalikda o‗tkazishlari lozim. Mashg‗ulotlarni tashkil etish, seh, tuman, uchastka,
podstansiyaning ma‘suliyatli boshliqlari zimmasiga yuklatilishi zarur.
Doimiy navbatchilik qilinadigan joylarda:
- birinchi yordam berish uchun eng avvalo zarur dori-darmon va tibbiyot
14
asboblari solingan maxsus quti (kichkina shkaf);
- birinchi yordam berish qoidalari, masalan, sun‘iy nafas oldirish qoidalari
yozilgan va ko‗rinadigan joyga osib qo‗yilgan plakatlar bo‗lishi lozim.
Mutaxassis bo‗lmagan kishilarniig birinchi yordamni to‗g‗ri
bera bilishi
uchun, quyidagi tadbirlarni oldindan ko‗rib qo‗yish zarur:
a) har bir korxona, seh va hokazolarda dori-darmon shkaflariga qarab
turadigan maxsus kishilar belgilanadi. Ular shkaflardagi dori-darmonlarning
kamini to‗ldirib turish va hamma smenalarda shkaflarning to‗liq bo‗lishi uchun
javobgardir;
b) har bir smenada maxsus kishilar ajratilib, ular birinchi yordam berishga
o‗rgatiladi. Bu kishilar ham shkaflarning o‗z smenasida talabga javob beradigan
bo‗lishi uchun, javobgardir;
v) tibbiyot xodimlari:
- birinchi yordam berish qoidalarining to‗g‗ri bajarilishiga;
- shikastlangan kishining o‗z vaqtida, albatta, tibbiyot punktiga yuborilishiga
javobgardirlar;
g) mutaxassis bo‗lmagan kishi yordam berishda tibbiyot xodimi o‗rnini bosa
olmaydi, shunga ko‗ra u tibbiy yordam etib kelgunga qadar zarur bo‗lgan birinchi
yordamni berishi kerak, xolos. Bu yordam:
- qon oqishini to‗xtatish;
- jarohatlarni, kuygan joylarni bog‗lash;
- singan suyakni moslama yordamida qimirlamaydigan qilib bog‗lash;
- hushga keltiruvchi choralar, ayniqsa sun‘iy nafas oldirish;
- shikastlangan kishini ko‗tarib yoki transportda
olib borishdan iborat
bo‗lishi lozim;
d) sehdagi birinchi yordam shkafida yoki korxonadan tashqarida ishlayotgan
brigada boshlig‗ining birinchi yordam sumkasida quyidagilar bo‗lishi lozim:
- individual aseptik paketlar (bintsiz);
- individual aseptik paketlar (bintli);
- bintlar;
15
- paxtali doka bintlar (suyak singanda bog‗lash uchun):
- mustahkam probkali shishada yod aralashmasi;
- ko‗zni yuvish uchun borat kislota eritmasi;
- nashatir spirti;
- borli vazelin;
- efir-valerian dori;
- soda;
- kaliy;
- vodorod peroksidi;
- dori ichirish yoki ko‗z yuvish uchun qulay kichik choynak;
- qon oqishini to‗xtatish uchun jgut (
1-rasm);
- qo‗l yoki oyoq suyaklari singanda yoki chiqqanda bog‗lab qo‗yish uchun
buklanadigan faner shinalar;
- sovun;
- sochiq;
- korxonalarda: sun‘iy nafas oldirish apparati, jarohatlarni ochish,
shikastlangan kishiniig tilini tortib ushlab turish va
boshqa holatlarda ishlatish
uchun asboblar, shuningdek, shikastlangan kishilarni ko‗tarish uchun zambillar
bilan ta‘minlash tavsiya etiladi.
