|
Elektron texnikasi materiallari və elementləRİn təDQİqat üsullari
|
| bet | 4/11 | | Sana | 19.01.2024 | | Hajmi | 1,59 Mb. | | #140899 |
Bog'liq movzu 2 (2) Metalların əsas xassələri
Metalların elektrikkeçiriciliyi. Məlumdur ki, metal və metal ərintilərində, əksər hallarda, atomlarla əlaqədə olmayan, çoxlu sayda sərbəst elektronlar vardır. Bu elektronlar metalın kristallik qəfəsini yaradan atomlar arasında yerləşir və atomlar kimi nizamsız, xaotik rəqsi hərəkət edir. Metalın temperaturu artdıqca bu hərəkətin sürəti də böyüyür. Elektronların ölçüləri atomların ölçüləri ilə (xüsusilə də, atomlararası məsafə ilə) müqaisədə çox kiçikdir. Beləliklə, bu elektronlar qaz molekullarını xatırladır və «elektron qazı» adlanır.
Metala xarici elektrik sahəsi təsir etmədikdə, keçiricilik elektronlarının «istilik» hərəkət sürətinin (us) müxtəlif istiqamətlərdə paylanması ehtimalı eyni olur. Buna görə də metalın nisbətən böyük müəyyən bir həcmində, vahid zamanda bu sürətlərin həndəsi cəmi sıfır olur və xarici elektrik sahəsinin təsiri olmadıqda metaldan cərəyan axmır.
Metala gərginlik tətbiq edildikdə onda elektrik sahə qradiyenti (E) yaranır (şəkil 2.1) və hər bir elektrona qiyməti F =qE olan mexaniki qüvvə təsir göstərir. Sadə halda, elektrona müəyyən kütləyə malik material hissəcik kimi baxsaq və qəbul etsək ki, bu elektron atomlararası «boş» fəzada maneəsiz (mühitlə sürtünmə nəzərə alınmır) hərəkət edir, o zaman görərik ki, elektron Еsahəsi istiqamətində sa bit təcil əldə edir. Bu təcil aşağıdakı kimi hesablanır
Şəkil. Metalın, xüsusi müqaviməti üçün düsturun çıxarılışına aid
Şəkil2.2 Elektrik sahəsində metalda elektronun hərəkət sürətinin və zamandan asılı olaraq dəyişmə qrafiki
Elektrik sahəsinin təsirindən elektronun sahə istiqamətində əldə etdiyi VE sürəti sonsuz həddə qədər böyüyə bilməz, belə ki, elektron öz hərəkət yolunda kristallik qəfəsin atomları ilə toqquşur; hər toqquşmadan sonra elektronun sürəti sıfra qədər azalır; sonra yenidən əvvəlki təcillə artmağa başlayır. Beləliklə, ixtiyari elektronun sürət komponentinin (VE) zamandan (t) asılı olaraq dəyişməsi mişaraoxşar qrafik şəklində olacaqdır (şəkil 2.2). İxtiyari bir elektronun elektrik sahəsindəki sürət komponentinin atom1а toqquşaıı апа qədərki (sərbəst hərəkət yolunun uzunluğunun sonunda) maksimal qiyməti aşağıdakı kimi olacaqdır:
|
| |
