Таълим ва инновацион тадқиқотлар (2022 йил № 5)
ISSN 2181-1709 (P)
250
Education and innovative research 2022 y. №5
takomillashtirishning asosiy yo‘nalishlaridan biri bu – ma’ruzani sifatini oshirishning
samaradorlik shartlari bo‘lib, ta’lim vositalari, pedagogik texnika va faol ta’lim
usullarini qo‘llash hisoblanadi.
Avvalo ma’ruzaga ta’rif berilganda, ma’ruza – bu talabalarga, tinglovchilarga,
malaka oshiruvchilarga, anjuman ishtirokchilariga axborot berish. Ma’ruza o‘quv
jarayonining asosiy bo‘g‘ini, dars o‘tishning asosiy shakllaridan biridir. Ma’ruza
bilimni so‘z bilan ifodalash, og‘zaki bayon qilish ko‘zda
tutilgan, hajmining
kattaligi, mantiqiy qurilishi, umumlashtirishning murakkabligi bilan ajralib turadi.
Ma’ruza (arabcha, leksiya (lot. lectio) – o‘qish) o‘quv materiali, biror masala, mavzu
kabilarning mantiqiy izchil, ma’lum bir tizimga solingan bayonidir.[6]
Texnika oliy ta’lim muassasalarida “Elektrotexnika va elektronika” fanidan
mavzular bo‘yicha zamonaviy pedagogik va axborot
texnologiyalari asosida
ma’ruzalarni olib borish o‘qituvchining rahbarligi asosida aniq belgilangan vaqt
davomida bo‘lg‘usi muhandis talabalarni, ularning har birining xususiyatlarini
hisobga olish, hamma talabalar bevosita mashg‘ulot davomida o‘rganilayotgan fan
asoslarini egallab olishlari, talabalarning idrok etish qobiliyatlari va ma’naviy-axloqiy
sifatlarini tarbiyalash hamda rivojlantirish uchun qulay sharoitlarni yaratuvchi ish
vositalari, metodlaridan foydalanishning tashkiliy shaklidir.
Oldindan ko‘zlangan xatoliklar bilan ma’ruzaning pedagogik vazifalari – bu
yangi material
mazmunini yoritib berish, talabalarni taklif etilayotgan ma’lumotni
doimo nazorat qilishlariga qiziqtirishdir.[7]
“Elektrotexnika va elektronika” fanidan zamonaviy pedagogik va axborot
texnologiyalari asosida tashkil etiladigan ma’ruza darslari – texnika oliy ta’lim
muassasalarida ta’limni tashkil etishning asosiy shakli hisoblanib, quyidagi vazifalarni
amalga oshirishga imkon beradi.
1. Yo‘naltiruvchi – talabalarni o‘quv materialining asosiy jihatlariga e’tibor
qaratishga imkon berish.
2. Axborot – professor-o‘qituvchi ma’ruza vaqtida muammoni, muammo bilan
bog‘liq asosiy dalil va xulosalar mohiyatini ochib beradi.
3. Metodologik – ma’ruza jarayonida muammoning falsafiy-nazariy asoslari
bayon etiladi.
4. Tarbiyalovchi – talabalarda tinglash, idrok etish,
munozarada ishtirok etish
madaniyatini shakllantirish.
5. Rivojlantiruvchi – talabalarda mantiqiy fikrlash, xulosalar chiqara olish
qobiliyatini rivojlantirish imkonini beradi.
Ma’ruza darslari quyidagi turlar bilan farqlanadi:
– kirish ma’ruzasi;
– ma’lumotli ma’ruza;
– anjuman-ma’ruza;
– muammoli-ma’ruza;
– ma’ruza-munozara;
– vizual-ma’ruza;
– konspektli-ma’ruza;
– maslahatli-ma’ruza.
Texnika oliy ta’lim muassasalarida “Elektrotexnika va elektronika” fanidan
zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari asosida ma’ruza darslarni samarali
o‘qitish shakllari sifatida quyidagilar tavsiya etiladi:
– muammoli ma’ruza;
– videoma’ruza, vebinarlar;
Образование и инновационные исследования (2022 год №5)
ISSN 2181-1717 (E)
251
http://interscience.uz
– binar ma’ruza;
Binar ma’ruza – “Binar” so‘zi lotinchada olingan bo‘lib, “qo‘sh”, “ikki” degan
ma’noda qo‘llaniladi. Bunday mashg‘ulotning olib borilishi ikki vakil: o‘qituvchi va
metodist; o‘qituvchi va o‘quvchi; taklif etilgan mutaxassis va o‘qituvchi; o‘qituvchi
va tyutor (maslahatchi) o‘rtasidagi
interfaol suhbat, bahs-munozara va axborotlar
almashinuvini namoyon qiladi.
Trening – trening zamonaviy ta’lim shakllaridan biri hisoblanib, u interfaol
mashg‘ulotlarni amalga oshirishning o‘ziga xos ko‘rinishidir.
Texnika oliy ta’lim muassasalarida “Elektrotexnika va elektronika” fanidan
zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari asosida ma’ruza
darslarining
asosiy qismini muammoli ma’ruzalar bilan tashkil etish maqsadga muvofiq. Ma’ruza
darslarini o‘tadigan pedagog-xodimlar muammoli-ma’ruzalar olib borish bilan
talabalarga muammoli savol, muammoli vaziyat va muammoli topshiriqlarni taqdim
etish orqali mavzu rejasidagi masalalarni bayon etadilar. Ushbu jarayonda talabalar
qo‘yilgan muammoga echim izlaydilar va ma’ruzani puxta o‘zlashtirgan holda
muammoning echimini topadilar.
“Elektrotexnika va elektronika” fanidan zamonaviy pedagogik va axborot
texnologiyalari asosida o‘tiladigan ma’ruzalarning sifatini belgilovchi ko‘rsatkichlar:
