Energiya manbalari kafedrasi energiya tejamkorlik

Yer osti neft gazlarning zaxirasining kelajagi, to‘plangan ilmiy-texnik potesial, 
boy ishlab-chiqarish tajribasi, sohani bundan keyingi rivojlanishiga zamin yaratadi. 
Kompaniyada chet el kompaniyalari bilan yirik loyihalarni amalga oshirish, eskirgan 
texnikani almashtirish va yangilashni tezlatish, ishlab-chiqarishda sifat jihatidan 
yangi jihozlar, materiallar, zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash bo‘yicha va natijada 
neft-gaz majmuasini tezkor rivojlantirishni amalga oshiruvchi katta masshtabli 
dastur ishlab chiqildi. Bu dasturni o‘zlashtrish O‘zbekistonni dunyo iqtsodiyoti 
integratsiyasining mustahkamlashini ta’minlaydi. 
2.5- rasm. O‘zbekistonda uglevodorodni qazib olinishi[4]. 
• O‘zbekistonda yoqilg‘i-yenergetika resurslarining yetarli zaxiralari mavjud: • 
tasdiqlangan neft zaxiralari - taxminan 82 million tonna, gaz - 1,85 trillion m
3
. 
• Istiqbolli va prognozli manbalar (2020 yilga kelib) quyidagilar: gaz - taxminan 5 
trillion m
3
, neft - 700 million tonna, gaz kondensati - 380 million tonna. 
• O‘zbekiston quyidagilarni egallaydi: 
• Tabiiy gaz qazib olish bo‘yicha dunyoda 11-o‘rinda, iste’mol bo‘yicha esa 10-
o‘rinda turadi. 
• Birlamchi energiya sarfi bo‘yicha 34-o‘rin. 
• Birlamchi energiya manbalari tarkibida gaz 80 foizni, neft 16 foizni egallaydi, 
qolgan qismi ko‘mir va gidroyelektr stansiyalaridir. 
• 2020 yilga kelib birlamchi energiya ishlab chiqarish taxminan 60 million tonna 
standart yoqilg‘ini (TUT) tashkil etdi, iste’mol - 50,2 million tonna standart 
yoqilg‘ini 

• 1998 yildagi eng yuqori cho‘qqidan keyin - yiliga 8,2 million tonna, 1999 yilda - 
8,1 million tonna / yil, 2000 yilda - 7,5 million tonna / yil neft qazib olish pasayishni 
boshladi. 
2005 yildan boshlab O‘zbekiston xom neft importini qayta tikladi. 
Asosiy yetkazib beruvchi Qozog‘iston. 
Gaz sanoati  Gazli va Qarshi shaharlarining tumanlarida to‘plangan. 
Tabiiy gazning asosiy zaxiralari Sho‘rtan, Zevardy, Ko‘kdumalak, Alan, 
Adamtosh konlarida o‘rganiladi. Gazdagi vodorod sulfidining yuqori miqdori 
O‘rtabuloq (5%), Dengizko‘l-Xauzak (4,25%), Qandim (1,89%), Oqqum (1,92%) 
konlarida kuzatiladi. Ishlab chiqarilgan gazning taxminan 80% ichki ehtiyojlar 
uchun sarflanadi. Aholi jon boshiga gaz iste’moli bo‘yicha O‘zbekiston Rossiyadan 
bir oz orqada qolmaydi (1600 m
3
/ kishi / yil), bu dunyo bo‘yicha o‘rtacha 3,5 
baravarni tashkil etadi. 
Neft mahsulotlari asosan Farg‘ona vodiysi va Buxoro viloyatida ishlab 
chiqariladi.Qoraqalpog‘iston va 6 ta mintaqada neft konlari o‘rganilgan: 
Qashqadaryo, Buxoro, Surxondaryo, Namangan, Andijon va Farg‘ona. Neft 
zaxiralarining 75 foizga yaqini Qashqadaryo viloyatida, shu jumladan 70 foizi 
Ko‘kdumalak konida to‘plangan 
Angren, Boysun va Sharg‘un konlarida 4,4 milliard tonnagacha ko‘mir 
zaxiralari to‘plangan. Ko‘mir qazib olish yiliga qariyb 3 million tonnani tashkil 
etadi. Ko‘mirning isitish qiymati past va kul miqdori yuqori. 
• Elektr energiyasi gaz bilan ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalarida ishlab 
chiqariladi (IES), 
• Amudaryo va Sirdaryo daryolaridagi ko‘mir bilan ishlaydigan bir necha issiqlik 
elektr stansiyalari va GESlar. 
• Elektr tarmoqlarining uzunligi barcha kuchlanish sinflarining 234 ming km elektr 
uzatish liniyalari va taxminan 46 million kVA transformator quvvatiga teng. 
• GESning quvvati yiliga 26,7 milliard kVt / soat elektr energiyasi ishlab chiqarish 
bilan 7445 MVtni tashkil etadi. 
• O‘zbekistondagi yoqilg‘i-yenergetika institutlarining tarkibi 
O‘zbekiston Respublikasi Energetika vazirligining tashkiliy tuzilmasi 
O‘zbekiston zaxirasi bo‘yicha bashoratlar, o‘rtacha dunyo o‘lchovlari bo‘yicha 
juda katta bo‘lib – 14 mlrd. tonnaga yaqin shartli yoqilg‘ini tashkil etadi. Ochiq 
konlarda qidirib topilgan uglevodorodlar 3500 mil. tonnadan ko‘p shartli yoqilg‘ini 
tashkil etadi. O‘zbek konlaridagi isbot qilingan uglevodorod zaxiralari dunyo 
masshtablari bo‘yicha o‘rtacha bo‘lib 594 mln barrel neft 1,9 trln.m
3
gazni tashkil 
etadi. 

Cho‘qur burg‘ulashga tayyorlab qo‘yilganlarga 60 ta kelajagi porloq neft va gaz 
obyektlari bo‘lib, ularning kelajakdagi resurslari 1300 mln.tonna shartli yoqilg‘ini 
tashkil etadi, neft-gaz zaxirasiga ega 100 dan ortiq tutgichlar aniqlangan. 
O‘zbekistonning uglevodorod xom ashyosini qayta ishlash sanoati 
muvaffaqiyatli rivojlanmoqda. Buxoroda va Farg‘onada zamonaviy neftni qayta 
ishlash zavodlari samarali ishlamoqda. 
Neftni qayta ishlashda yangi texnologiyalarning qo‘llanilishi qayta 
ishlanayotgan xom ashyoni kichiklashtirilgan hajmda neft mahsulotlarini ishlab-
chiqarish darajasini saqlab qolish imkonini beradi. 
2001 yilda Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasini foydalanishga kiritilishi bilan, 
nafaqat O‘zbekistonda, balki markaziy Osiyo hududida yangi sohaga asos solindi. 
Bu yerda asosiy mahsulot polietilen bilan birgalikda, krilogen texnologiyasini tatbiq 
etish hisobiga, tabiiy gaz tarkibidan propan-butan fraksiyasi ajratib olinmoqda. Bu 
respublikada siqilgan gaz ishlab-chiqarish hajmini ikki barobardan ortiqqa 
ko‘paytirish imkonini beradi. 
Ko‘kdumaloq kompressor stansiyasining qurilishi O‘zbekistonning neft-gaz 
sohasining rivojlanishida muhim qadam bo‘ldi, bu loyihani AQSH va Yaponiya 
kompaniyalari bilan birgalikda amalga oshirilishi esa – chet el investitsiyalarini jalb 
etish ishlarining boshlanishi bo‘ladi. 
Shunday qilib, neft va gaz sanoati mamlakat davlat xo‘jaligining muhim 
sohalaridan biri bo‘lib qoldi va yoqilg‘i energetik majmualarini muvaffaqiyatli 
rivojlanishi bo‘yicha keyingi masalalarni hal etish qobiliyatiga ega bo‘ldi, bu esa 
O‘zbekiston Respublikasining energetik xavfsizligini ta’minlash va iqtisodiy 
o‘zgarishlarini ta’minlash imkonini beradi. 

Download 2,49 Mb.