OES – oqim elektr stansiyasi – okean suvi quyilishi (priliv) va ortga qaytishi
(otliv) energiyasini elektr energiyaga aylantiradi;
SHES – shamol elektr stansiyasi – shamol energiyasini elektr energiyaga
aylantiradi;
QES – quyosh elektr stansiyasi – quyosh nuri energiyasini elektr energiyaga
aylantiradi.
O‘zbekistonda 90 % dan ortiq energiya IES larida ishlab chiqariladi, shuning
uchun IES larda energiyani o‘zgartirish jarayonini ko‘rib chiqamiz. Vazifasiga ko‘ra
IES lari ikki turga bo‘linadi:
KES – kondensatsion issiqlik elektr stansiyalari, faqat elektr energiya ishlab
chiqaradi.
IEM – issiqlik elektr markazlari, bularda elektr va issiqlik energiyalari
birgalikda ishlab chiqarish amalga oshiriladi.
IES lar organik yoqilg‘ida (gaz, mazut, ko‘mir) va ham yadro yoqilg‘ida
ishlashi mumkin.
IES larning asosiy qurilmalari (4.1- rasm) qozon bug‘ generatoridan (BG),
turbina (T) va generatordan (G) iboratdir. Yoqilg‘i yonganda issiqlik energiyasi
ajralib chiqadi va u suv bug‘i energiyasiga aylanadi. Turbinada suv bug‘i,
aylanuvchi mexanik energiyaga o‘zgaradi – turbina minutiga 3000 aylana tezlik
bilan (ya’ni 50 Gers chastota bilan) elektr generatorni aylantiradi. Issiqlik energiya,
o‘z iste’moli uchun bug‘ ko‘rinishida, turbinadan yoki qozondan olinishi mumkin.
Rasmda IES ning asosiy qurilmalaridan tashqari, ishlatilgan bug‘ tashqi suv ta’sirida
kondensasiyalanadi, bunda bug‘dan bir qancha issiqlik miqdori chetlatilib, atrof-
muhitga chiqarib tashlanadi, bug‘ kondensatori (K) va kondensatni yangidan
qozonga beradigan sirkulatsion nasos (N) ko‘rsatilgan. Shunday qilib davr yopiladi.
IEM sxemasi shu bilan farqlanadiki, u yerda kondensator o‘rniga issiqlik almashgich
o‘rnatilgan bo‘lib, bu yerda bug‘ katta bosimda suvni isitadi hamda bu suv bosh
issiqlik magistraliga uzatiladi.
