11.4-rasm 11.4. Chastotani boshkarish natijasida asosan statik tartibli tarmoqdagi
nasosning ishlashi
11.5-rasm. Tarmoqdagi chastotani tartibga solish paytida ishqalanish yo‘qotishlari
ustun bo‘lgan nasosning ishlashi
11.4. va 11.5 rasmlarda tarmoqdagi nasosning ishlashi chastotani boshkarish
tartiblari ko‘rsatilgan.
Xususan, u samarali va tezda nasos va shamollatish tizimlarida o‘zini o‘zi
to‘laydi, ko‘pincha regulyasiya nazorat valflari yordamida amalga oshiriladigan
kamaytirilgan oqimlarda ishlaydi. ChO‘Yu
-ni ishlatganda, tartibga soluvchi
qurilmadagi energiya yo‘qotishlari yo‘q qilinadi, nasos yuqori samaradorlikka ega
zonada ishlaydi.
- Hatto eng hisob-kitoblar ham shuni ko‘rsatadiki, ushbu qurilmalardan
foydalanishda energiya tejash darajasi taxminan 15÷20% ga, aksariyat hollarda 30%
yoki undan ko‘proqga oshadi.
- Shu bilan birga, sanoat va kommunal xizmatlarda moliyaviy resurslarning
etishmasligi tufayli
chastota tekshirgichlari, ular yordamchi quvvat va sanoat
uskunalarining ish rejimlarini sanoat korxonalari va kommunal xizmatlarning ishlab
chiqarish yukining o‘zgarishiga moslashtirishning samarali vositasi bo‘lishiga
qaramay, etarli darajada qo‘llanilmaydi.
- Amaliyot prinsipi boshqariladigan qurilmalarga har xil chastotali chiqish
kuchlanishini etkazib berish orqali ijro etuvchi uskunaning ishlash rejimini tartibga
solishga asoslangan. Chastotali o‘zgartirgichlar yuritmalardan (ChO‘Yu)
foydalanish quyidagi afzalliklarni beradi: boshqariladigan moslamaning ish rejimini
optimallashtirish (dastgohsozlik, mexanizmning jihozlari) va qoida tariqasida uning
ishlash muddatini ko‘paytirish. Haddan tashqari
yuklarga duch kelmaydigan
uskunalar texnik jihatdan yaxshi holatda bo‘ladi;
- jihoz Motorini yanada qulayroq boshqarish, shu jumladan silliq ishga tushirish va
to‘xtashni to‘xtatish, shuningdek Motor milining (teskari) aylanishini teskari
yo‘naltirish imkoniyati. Bunga regulyatsiya qulayligi,
aylanish chastotasi, har xil
chastotali kuchlanishni etkazib berish kiradi. Bu uskunaning texnik holatiga ijobiy
ta’sir ko‘rsatadi.
- motorni elektr tarmog‘idagi ortiqcha yuklardan yoki aksincha,
kuchlanishning
etarli emasligidan himoya qilish. Bu juda muhim ijobiy nuqta, chunki u past
kuchlanish sifati bilan bog‘liq bo‘lgan uskunalarning shikastlanishiga yo‘l
qo‘ymaydi, bu esa tegishli.
Chastotani o‘zgartirgichning kuchi ifoda bilan aniqlanadi:
R
ch
= (1,1-1,2)·
R
n
. (11.10)
Chastotani tartibga solishda yillik iqtisodiy samara
uchta tarkibiy qismdan
iborat [69]: nasos agregatlari samaradorligini oshirish orqali energiya yo‘qotishlarini
kamaytirish effekti; ta’minot tizimlarida bosimni barqarorlashtirish orqali suv sarfini
kamaytirish samarasi; elektr va mexanik uskunalarning ishlash muddatini va kapital
ta’mirlash muddatlarini ko‘paytirishning ta’siri, klapanlarni sotib olish, o‘rnatish va
ta’mirlash xarajatlari.
Nazorat algoritmiga ega nasos agregatlarining chastotali boshqariladigan
elektr haydovchisidan foydalanish ularga elektr energiyasi sarfini 30÷40%
kamaytirishga imkon beradi.
