|
1.Bozor kon’yunkturasi deganda nimani tushunasiz? 2.Bozor kon’nkturasi tahlili qanday amalga oshiriladi? 3.Kon’yunktura sharhi deganda nimani tushunasiz?
Bozor hajmi ko‘rsatkichi qanday aniqlanadi?
Bozor kon’yunkturasini prognoz qilish deganda nimani tushunasiz? 6.Prognoz qilishni qanday uslublarini bilasiz?
Ekspert baholash uslubi deganda nimani tushunasiz?
Bozor sig‘imi deganda nimani tushunasiz?
Talabga ta’sir etuvchi omillarga nimalar kiradi?
Talab va uning turlarini izohlab bering?
BOB. BOZOR SEGMENTASIYASI VA TOVARNI BOZORDA POZITSIYALASHTIRISH
Bozor segmentasiyasining mohiyati va uning ahamiyati
«Bozorni segmentasiyalash» tushunchasi AQSHda 1950 yillarda vujudga kelgan.
Marketing tizimida bozor segmentasiyasi muhim ahamiyatga ega va bozorda talabni o‘rganish yoki marketologlar atamasi bilan aytganda «iste’molchini tahlil etish»- bozorlar holatini tahlil etishdagi birinchi bosqich hisoblanadi. U uch tarkibiy qismga bo‘linadi: bozor segmentasiyasi; iste’molchi talabi sabablarini o‘rganish; qondirilmagan ehtiyojlarni aniqlash. Bozor segmentasiyasi talabni qondirishga tabaqalangan holda yondashuvga, tovarlarning turi, sifati va miqdoriga ko‘ra har xil talab qo‘yadigan iste’molchilarni guruhlarga ajratishda turli mezonlar qo‘llashga asoslanadi, ya’ni bozor bir jinsli hodisa tarzida emas, balki ayrim-ayrim segmentlar majmui tarzida, har bir segment doirasida alohida o‘ziga xos bir talab namoyon bo‘ladigan hodisa tarzida olib qaraladi.
Bozorda xaridorlarning ma’lum bir tovarga bo‘lgan talablari xilma-xildir, har bir xaridorning o‘zining didi bor. Xaridorning talabi, hohishi, ehtiyoji, turmush tarzi, tovar sotib olishdagi xulq-atvori haqidagi ma’lumotlar samarali marketing tadbirlari ishlab chiqish va amalga oshirish imkoniyatlarini vujudga keltiradi. Ya’ni bozor segmentasiyasi xaridorlarning talabiga muvofiq tovarni taklif etilishini va tovarga talabni qat’iyligini ta’minlaydi.
Demak, xaridorlarning tovarlarni sotib olishdagi xulq-atvorlari, talabi va tovarlarga munosabatidagi xususiyatlariga qarab, guruhlarga ajratishni bozor segmentasiyasi deyiladi.
Segmentlarga ajratish mezonlarini tanlash ko‘p jihatlardan tovar yoki xizmatning turiga, shuningdek korxona bozor faoliyatida hal qilmoqchi bo‘lgan masalaga bog‘liq.
Sanoat tovarlari va keng iste’mol tovarlari uchun tanlov mezonlari bir-biridan juda keskin farq qiladi. Rejalashtirish ehtiyojlariga juda mos keladigan maqbul
mezon tovarni bozorda joylashtirish masalalariga umuman to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Mabodo muayyan mezon xaridorlar o‘rtasida paydo bo‘lgan farqlarni izohlab berishga imkon bermasa, unda boshqa mezonni kiritish va to bu farqlarni aniqlashga qadar tadqiqotlarni davom ettirish lozim.
Bozorni segmentlash orqali, xo‘jalik yurituvchi sub’ekt quyidagi maqsadlarni ko‘zlaydi:
iste’molchilarni hoxish va talabini maksimal ravishda hisobga olish;
tovarni (xizmatni) va firmaning raqobatli ustunligini ta’minlash;
firmaning harajatlarini optimallashtirish;
firmaning marketing strategiyasini samaradorligini oshirish;
raqobatchilardan xolis bo‘lgan segmentlarga ketish.
Segmentlashning asosiy maqsadi bozordagi hatti-harakatlarni o‘rganib, ularning obrazini (modelini) va kelajakdagi ehtiyoj, talablarni tasavvur qilishdan iborat. Hozirgi raqobatda yutib chiqishning asosiy sharti yangi, yuqori sifatli tovar va kompleks servis texnika xizmatlarni hamda samarali sotish usullarini qo‘llashdan iborat bo‘lib qoldi. Ana shu talablar asosida marketing tadqiqotlarining ustuvor turi iste’molchilarni o‘rganish va o‘z navbatida bozorni segmentlashdan boshlanadi, chunki bozor bir xil sub’ektlardan tashkil topgan emas.
| 