(37-rasm).
Odamda har xil HLA antigenlarning uchrashi turli irsiy kasal-
liklarning kelib chiqishi mumkinligini ifodalovchi ko‘rsatkich
sifatida katta amaliy ahamiyatga egadir. Hozirgi paytda HLA sis-
temasi bilan oilaviy surunkali virus infeksiyalari, autoimmun va
immunodefitsit holatlar orasidagi korrelyatsiyalar (assotsiatsiyalar)
mavjudligi chuqur o ‘rganilmoqda
(17-jadval).
Hozirgi paytda immunogenetiklar m a’lum HLA izoantigenlari
bo‘lganda ayrim kasalliklar rivojlanishining nisbiy xatari foizini
hisoblab chiqishdi. Masalan HLA — V37 mavjud bo‘lsa, yuvenil
artrit xatari 5,4% ga, HLA — B8, HLA — DKZ, H L A — DK4
mavjud bo‘lsa, qandli diabet xatari 33,0%ga tengligi aniqlandi.
Ayrim antigenlar bo‘lganda yomon sifatli o‘sma kasalliklari xatari
yuqori bo‘lishligi to ‘g‘risida talaygina m a’lumotlar to ‘plandi.
HLA — sistemasi ba’zan protektor ahamiyatga ega bo‘lishi to ‘g‘risi-
da qiziqarli m a’lumotlar bor. Masalan, yaponlar populyatsiyasida
HLA — B15 qandli diabetga rezistentlikka olib kelishi mumkinligi
aniqlangan. Shunday qilib, HLA sistemasini o ‘rganishda diagnos-
37-r a s m.
HLA sistemasi antigenlari genlari kompleksining genetik xaritasi.
97
17-j a d v a l
Kasalliklarning HLA-genlari bilan bog‘lanishi (J.D osse bo‘yicha, 1980)
Kasalliklar
Chastota
HLA
kasalliklar
nazorat
nisbiy xatar
Xodjikin kasalligi
A1
40
32,0
1,4
Infeksion artritlar
V27
60
10,0
18,0
Buyrak usti bezi tug‘ma
giperplaziyasi
V47
9
0,6
15,4
Ankilozlashtiruvchi
spondilit
V27
90
9,4
87,4
Reyter kasalligi
V27
79
9,4
37,0
O‘tkir iridotsiklit
V27
52
9,4
10,4
Tireoidit
V35
70
14,6
13,7
Psoriaz
Cw 6
87
33,1
13,3
Gerpetiform dermatit
D/DR3
85
26,3
15,4
Sik sindromi
D/DR3
78
26,3
9,7
Addison idiopatik
kasalligi
D/DR3
69
26,3
6,3
Greyves kasalligi
D/DR3
57
26,3
3,7
Insulinga bog‘liq diabet
D/DR3
56
28,2
3,3
D/DR4
75
32,2
6,4
D/DR2
10
30,5
0,2
Gravis miasteniyasi
D/DR3
50
28,2
2,5
V8
47
24,6
2,7
Sistemali qizil volchanka
D/DR3
70
28,2
5,8
Idiopatik membrana
nefropatiyasi
D/DR3
75
20,0
12,0
Skleroz
D/DR2
59
25,8
4,1
Ko‘rish nevriti
D/DR2
46
25,8
2,4
Gudpascher sindromi
D/DR2
88
32,0
15,9
Revmatoid artrit
D/DR4
50
19,4
4,2
Pemfigus
D/DR4
87
32,1
14,1
A nefropatiyasi
D/DR4
49
19,5
4,0
Xasimoto tireoiditi
D/DR5
19
6,9
3,2
Pernitsiozli anemiya
D/DR5
25
5,8
5,4
4—Genetika
98
Genetika
tik maqsadlarda, har xil irsiy kasalliklar nisbiy xatari foizini, ular-
ning
qanday
kechishini
aniqlashda
keng
foydalaniladi.
Immunogenetika usuli antropologik tekshirishlarda odam popul-
yatsiyalarining bir xilligi va polimorfizmini aniqlashda ham foy-
dalaniladi. HLA sistemasi to ‘g‘risidagi m a’lumotlar Yevropa mam-
lakatlari aholisini o ‘rganish natijasida olingan bo‘lib, umuman
bahcha insoniyat populyatsiyalariga ham asosan to ‘g‘ri keladi.
Lekin ayrim HLA-genlarning tarqalish chastotasi har xil etnik
guruhlarda, populyatsiyalarda ancha farq qilishi mumkin.
Yevropoid va mongoloidlarda har ikkita shaxsdan birida HLA-A2
antigeni mavjud, ammo negroidlarda bu antigen 2 marta kamroq
uchraydi. HLA-A3 har to ‘rtta yevropoiddan bittasida, mongoloid-
larda esa 100 tadan bittasida uchraydi. HLA-A23, HLA-A30,
HLA-B42, HLA-B58 faqat negroidlarda uchrashi, A24, AZZ, V52
faqat mongoloidlarda, A1-V9 — faqat yevropoidlarda uchrashi
to ‘g‘risida m a’lumotlar bor
|
