QITUVCHI KASBINING PSKOLOGIK XUSUSIYATLARI

nutqqa ega b lishi quvchilarga aytmoqchi b lgan fikrlarini t la va 
aniq, ifodalab berishni bilmo i lozim. Shu bilan birga z or-
nomusini qadrlashi, adolatli b Iishi lozim. Ana shundagina u 
insoniylikning yuksak darajasiga ega b ladi va baxt ch qqisiga 
erishadi» deb ta'kidlaydi. 
Qomusiy olim Abu Ali ibn Sino fikricha, « qituvchi matonatli, 
sof vijdonli, rostg y va bolani tarbiyalash metodlarini, axloq-
qoidalarini yaxshi biladigan odam b lmo i lozim. 
qituvchi quvchining butun ichki va tashqi dunyosini 
rganib uning aql qatlamlariga kira olmo i lozim». 
Nosiriddin Tusiy zining « qituvchilarni tarbiyalash t risida* 
asarida shunday deydi: « qituvchi munozaralarini olib borishda 
isbot qilishni bilishi, z fikrlarining t riligiga ishonishi, nutqi 
esa mutlaqo toza, jumlalari mantiqiy ifodalanadigan 
b Iishi lozim. qituvchi nutqi hech qachon va hech qaerda 
zaharxandalik, q pol yoki qattiq boiishi mumkin emas. Dars paytida 
qituvchining zini tuta olmasligi ishni buzishi mumkin». 
Yusuf Xos Hojib Qosh ariy «Men a'zolar kasalligini 
davolashdan oldin odamlarning ruhiyatini davolashni zarur deb 
topdim. Bunga men qituvchilik yoii bilan erishaman, bunga mening 
ishonchim komil. Chunki a'zolar kasalligi bilan yuzlarcha, minglarcha 
odamlar halok boisalar, nodonlik bilimsizlik tufayli n ming va yuz 
minglarcha odamlar halok boiadilar....» 
Jomiy bola dunyoqarashiiung kamol topishida maktab va 
muallimning roliga katta baho beradi. Uning fikriga qaraganda, 
muallim aqlli, adolatli, zida barcha yuksak fazilatlarni 
mujassamlashtirgan b Ushi kerak. zini nomunosib tutgan odam, 
hech vaqt bolalarga bilim bera olmaydi, degan fikrni bildiradi. 
Ulu shoirimiz Alisher Navoiy ham qituvchi mehnatini 
xolisona baholab «Agar shogird podsholikka erishsa ham unga 
(muallimga) qulluq qilsa arziydi». «Haq y lida kim senga bir harf 
rgatmish ranj ila, aylamak b lmas ado oning haqqin yuz ganj ila» 
kabi satrlarni bitgan. 
Allomalarimiz tomonidan bildirilgan qimmatli fikrlari hozirgi 
kungacha z ahamiyatini y qotgan emas. Shuningdek, ta'lim 
jarayonida qituvchi shaxsi, uning kasbiy xususiyatlari borasidagi 
fikrlar atroflicha bayon qilingan. 
qituvchining rni va uning vazifalari sib kelayotgan 
yosh avlodni tarbiyalash ishiga jamiyat va jamoatchilik 
tomonidan e'tibor qaratilishining naqadar muhim ahamiyatga egaligi 
bilan belgilanadi. Zamonaviy qituvchi ijtimoiy psixolog boimas-
ligi mumkin emas. Shuning uchun ham u qituvchilar 
rtasidagi zaro munosabatlami y lga solish, bolalar 
16 

jamoasida ijtimoiy-p^oiogik mexanizmlardan foydalanishni bilishi 
zarurdir. 
qituvchi pedagogik jamoa a'zosi sifatida pedagogik faoliyatni 
uyushtirishda bevosita ishtirok etib, turli fan qituvchilari va 
sinf rahbarlarining metodik birlashmalarida ishlaydi, 
topshiriqlarni bajaradi. Har bir qituvchi quvchilarning 
ota-onalari va jamoatchilik oldida ma'ruzalar qib, suhbatlar 
olib borar ekan, demak, u pedagogik bilimlar tar ibotchisi 
hamdir. Vazifalarning shu qadar k pligi uchun ham jamiyatning 
qituvchilar oldiga q yadigan talablari xilma-xildir. 
Ma'lumki pedagogik faoliyat — kishi mehnatining eng murakkab 
sohalaridan biridir. 
Jamiyat tomonidan q yiladigan talablardan eng muhimi 
qituvchi shaxsi va uning kasbi bilan bo liq xislatlarga 
qaratjlgan. 

Download 0.74 Mb.