F82b9f65-d018-45f6-bb38-4ca54906821e pdf

96 
Erkakning begona ayol bilan 
“
don olishib yurishi
” 
hech kimni qiziqtirmaydi, 
hattoki, qonuniy xotini ham bunga unchalik ahamiyat bermaydi. SHu kabi Assama 
orolida yashaydigan qabila ham ajrashishda bir-birining quyi yoki yuqori 
tabaqadan ekanligiga qarab qaror chiqaradi. Masalan, agar ayol yuqori tabaqa oila 
vakilasi bo`lsa, u nikohni bekor qilish va boshqa erkak bilan yashab ketaverish 
huquqiga ega bo`ladi. 
Albatta, musulmon xalqlarida oila qanchalik qadrlansa, taloq yoki ajralish 
holatlari shunchalik tahqirlangan. SHu nuqtai nazardan musulmon olamida o`ziga 
xos shariyat qonunlari ishlab chiqilgan bo`lib, ular asrlar osha oila-nikoh 
munosabatlarini tartibga solishda muhim omil bo`lgan. 
Qur’oni
-Karimning qator 
suralarida, jumladan, uning 
“
Baqara
” 
surasida er va xotinning o`zaro insoniy va 
mulkiy munosabatlari, farzandni dunyoga keltirish va uni voyaga yetkazishda ota-
onalik 
mas’uliyati
va burchlari bayon etilgan. Unda 
“
taloq
”
ning Alloh tomonidan 
buyurilgan, lekin uning o`ziga eng 
noma’qul
bo`lgan amaldan ekanligi 
ta’kidlangan
. Demak, musulmonchilikda oilaning buzilishi 
“
qush inining buzilishi
” 
kabi yomon, noxush oqibatlarni keltirib chiqaruvchi omil sifatida qaraladi. 
Musulmon qoidalariga ko`ra ayolning nikoh ajrimining tashabbuskori bo`lishlik 
qoralanadi, lekin vaziyat talab qilganda ayol o`z haq-huquqlarini talab chilmagan 
holad erining uyidan ketishi mumkin. Erkak esa agar bilmay 
“
Taloq
” 
so`zini 
ishlatib qo`ygan bo`lsa, o`z ayoliga qayta uchinichi martagacha uylanishi mumkin, 
lekin uch martadan keyin uning yana uylanishi 
qat’iyat
man etiladi. Tabiiy, hozirgi 
sharoitda huquqiy davlat qurish sharoitida bunday 
shar’iy
qoidalarga emas, 
amaldagi qonunlarga ko`ra ajrim holatlarini muvofiqlashtiriladi. Uning qoidalari 
O`zbekiston Respublikasining 
“
Oila Kodeksi
”
ning 
“
Nikohning tugatilishi
” 
deb 
nomlangan 7 bobning 37-48 moddalri hamda 
“
Nikohdan ajralishni qayd etish
” 
deb 
nomlangan 26 bobning 218-222 moddalari bilan tartibga solingan. 
Rossiyada o`tkazilgan oxirgi tadqiqotlarda
19
nikoh ajrimlarining asosiy 
sabalari sifatida quyidagilar qayd etilmoqda(turli yoshli so`raluvchilarning jami 
soniga nisbatan foiz hisobida): 
19
Иванова Л.В.
Ваша свадьба. –
Смоленск: Русич, 1999. –
С. 78
-84. 

97 
moddiy, maishiy muammolar 
–
 55; 
er yoki xotinning ichkilikka ruju qo`yishi 
–
 39; 
yoshlar uchun oilaviy qadriyatlarning pastlab ketishi 
–
 27; 
er-xotin xiyonati 
–
 19; 
psixologik mos kelmaslik 
–
 17; 
oilaviy hayotning mazmunsizligi 
–
 12; 
boshqa birovni sevish qolish 
–
 11; 
farzandlarning yo`qligi 
–
 7; 
boshqa sabablar 
–
 2; 
javob berishga qiynalganlar 
–
 6.
Respublika 
“
Oila
” 
ilmiy-amaliy markazi tomonidan
nikoh ajrimlarining 
sabablari
o`rganilganda, aksariyat holatlarda bu birinchi o`rinda er-xotinlarning 
o`zaro kelishmovchiliklari, 
fe’l
-atvorning bir-biriga mos kelmasliklari, rashk, 
xiyonat, kelin bilan qaynona va boshqa yaqin qarindoshlarning chiqishmasliklari, 
erkakning zararli odatlarga berilib ketishi (ichkilikka, giyohvand moddalarga va 
shu kabi), moddiy qiyinchiliklar (asosan erning ishlamasligi, mustaqil oilani 
boshqara olmasligi), qudalarning to`ydan keyin o`zaro kelishmay qolishlari, erning 
daraksiz ketib qolishi kabilar qayd etiladi. Poytaxt bo`yicha ajrimlar sabablari 
o`rganilganda, iqtisodiy qiyinchiliklar tufayli oilaning buzilishi eng oxirgi o`rinda 
qayd etiladi, chunki aksariyat o`ziga to`q, boy-badavlat oilalarda yoshlar asosan 
uch sabab tufayli ajrishib ketmoqda: rashk va xiyonat, kelin-qaynona 
munosabatlaridagi kelishmovchilik va turmush sharoitidagi noqulayliklar. 
Umuman olganda, nikoh ajrimlarining bosh omili yoshlarni 
ma’naviy
jihatdan 
turmush qurishga tayyor emasliklaridir. 

Download 1,81 Mb.